Części mowy - Wykrzyknik

Wykrzyknik to nieodmienna część mowy wyrażająca m.in. silne stany emocjonalne, uczucia oraz ujawniająca stan woli mówiącego (np. życzenia, rozkazy) bądź naśladująca dźwięki otaczającego świata. Inaczej mówiąc są to wyrazy służce do uwydatniania uczuć lub woli mówiącego oraz leksemy będące dźwiękową imitacją zjawisk otaczającego nas świata. Nazwy tej używa się w stosunku do różnych jednostek językowych, ponieważ ich zbiory są wyznaczane przez językoznawców na podstawie różnych kryteriów (np. zbiór wykrzykników wyznaczony na podstawie kryteriów składniowych będzie się różnił od zbioru wyznaczonego na podstawie kryteriów semantycznych czy pragmatycznych). Najczęściej przy wyznaczaniu wykrzykników spośród innych części mowy bierze się pod uwagę wszystkie trzy kryteria tj. semantyczne, składniowe i morfologiczne.

Wykrzykniki mogą:

• wyrażać emocje (ach!; och!; uff; brr)
• zwracać uwagę odbiorcy i wywoływać jego reakcję (hej!; halo!; pst!; hop!)
• naśladować dźwięki (Tra ta ta!; ćwir, ćwir!; bzz)

Rola kontekstu w określaniu przynależności wyrazów do części mowy

Przynależność niektórych wyrazów do części mowy możnaz łatwością określić bez kontekstu (dom, stary, stać, długo). Czasem jednak zdarza się, że dany wyraz w różnych zdaniach funkcjonuje odmiennie i należy go za każdym razem zaklasyfikować inaczej. Jedną z przyczyn takiej sytuacji jest zjawisko konwersji: wyraz może zmienić swoją przynależność gramatyczną, np. przymiotniki chory, znajomy można traktować jako rzeczowniki (istnieją po dwa takie rzeczowniki: chory, znajomy; chora, znajoma; tak więc mamy do czynienia albo z dwoma rzeczownikami: chory, chora albo z przymiotnikiem odmienionym przez rodzaje: chory, chora, chore). A oto przykłady sytuacji, kiedy w zależności od kontekstu zaklasyfikujemy wyraz do różnych części mowy:

• To zdarzy się jutro (przysłówek); Jutro jest niepewne (rzeczownik);
• Od wozu odpadło koło (rzeczownik); Chłopiec stał koło drzewa (przyimek);
• Szedł wolno do domu (przysłówek); Nie wolno tak postępować (czasownik);
• To zdarzyło się naprawdę (przysłówek); Naprawdę chcesz to zrobić? (partykuła);
• A więc to tak! (partykuła); On poszedł, a ja zostałem (spójnik);
• A! Teraz rozumiem (wykrzyknik);
• Nie rozmawialiśmy o tym (przyimek); O! Jakie to śliczne! (wykrzyknik);
• Stał bardzo blisko (przysłówek); Stał blisko mnie (przyimek);
• Stał obok (przysłówek); Stał obok mnie (przyimek).