Czesław Miłosz jako moralista, filozof i tłumacz Biblii

"Oekonomia divina"
Podmiot liryczny w wierszu tym jest człowiekiem współczesnym, człowiekiem XX wieku, któremu przyszło żyć w mieście ze szkła i żeliwa. Czasy współczesne podmiot liryczny uznaje za okres próżni etycznej i powstałej z tego, że Bóg pozwolił ludziom "działać jak tylko zapragną" i nie dał im jednak praw i przestał sądzić za złe uczynki "im zostawiając wnioski i nie mówiąc nic". Mimo tej wolności i możliwości samodzielnego decydowania o najważniejszych sprawach życia podmot liryczny nie czuje się szczęśliwy i uznaje je za największe upokorzenie jakie spotkało człowieka ze strony Boga. Świat pozbawiony elementarnych zasad, rozpadł się, nie wiemy jednak czy to Bóg opuścił człowieka, czy człowiek Boga. Bóg ukazany w wierszu jest uosobieniem siły i potęgi - to Bóg Starego Testamentu. To do niego podmiot liryczny woła o ład moralny. Ludzkość pozostawiona sama sobie nie może się porozumieć, a chaos objął nie tylko etykę, ale też kulturę ("litery ksiąg srebrniały, chwiały się i nikły"). Wizja świata przedstawiona w wierszu ma charakter apokaliptyczny. Ludzie nie chcą żyć w próżnie etycznej, ale na próżno tęsknią : "do grozy, litości i gniewu". W wierszu Miłosz przestrzega przed życiem w próżni etycznej, bez zasad, bez Boga.

"Wyznanie"
Wiersz ten ma charakter autobiograficzny i autotematyczny. Podmiot liryczny to poeta, któremu od wieków przypisuje się rolę proroka, duchowego przewodnika, wieszcza. Sam poeta zaś nie do końca czuje się godny wywyższenia. Adresatem utworu jest Pan Bóg, do którego autor kieruje charakterystyczne dla modlitwy apostroficzne określenia. Poeta nie czuje się kimś wyjątkowym i niezwykłym. Dlatego chcąc uzmysłowić to czytelnikom wylicza fakty przyzwyczajenia, które świadczą o tym, że jest zwykłym człowiekiem np. lubi dżem truskawkowy, mrożoną wódkę, śledzie, dobre jedzenie, podobają mu się kobiety. Jednym słowem jest pospolity. A ci którzy zdadzą sobie z tego sprawę, nie dadzą wiary jego "proroctwu". Stąd pytanie retoryczne : "A mnie kto by uwierzył". Ostatnie wersy to ironiczna wypowiedź pod adresem mniejszych "jak ja, którym zostaje festyn krótkich nadziei i zgromadzenie pysznych".

"Sens"
W wierszu tym poeta zastanawia się nad pytaniami, które często zadaje sobie człowiek : co dzieje się po śmierci ? czy istnieje jakiś wyższy sens istnienia, życie pozagrobowe. Podmiot liryczny zakłada dwie możliwości, które prezentuje w sposób metafizyczny :
- istnienie życie pozagrobowe (postawa chrześcijańska - "zobaczę podszewkę świata"
- nie ma życia pozagrobowego (postawa racjonalistyczna, ateistyczna "jeżeli nie ma podszewki świata").

Miłosz stawia problem, ale nie daje jednoznacznej odpowiedzi. Wątpliwość pozostaje nadal. Zdaniem poety jedynym ze środków walki z bezsensem życia może być sztuka - poezja. Ona to właśnie zajmuje się m.in. problemami natury egzystencjalnej i ontologicznej.

"Moja wierna mowo"
Wiersz o charakterze autotematycznym. Podmiot liryczny snuje w nim refleksje na temat własnej osoby i twórczości.

Utwór rozpoczyna się apostrofą do mowy polskiej języka ojczystego. Refleksje jakie snuje podmiot liryczny pozwalają sądzić, że ów poeta jest emigrantem. Zwraca on uwagę na fakt, że w nowym miejscu życia pozbawiony bym początkowo czytelników tak ważnych dla poety. Stąd tragiczne wyznanie zmarnowane życie. Poeta czuje się wewnętrznie rozdarty. Z jednej strony tęskni za mową wiersza będącą synonimem ojczyzny. Z drugiej strony zdaje sobie sprawę z wad narodowych Polaków. Stąd krytyczne słowa pod ich adresem wyrażające niechęć do polskiej obyczajowości, stereotypów "mowa powieszonych, upodlonych, nienawidzących". Słowo upodlenie to prawdopodobnie aluzja do czasów stalinizmu. Miłosz zdaje sobie sprawę z niedoskonałości wiersza, mowy, ale wie również, że bez niej byłby "tylko szkolarzem, gdzieś w odległym kraju (...) filozofem takim jak każdy".

Postawa podmiotu lirycznego zmienia się, swój los przyjmuje jako konieczność, przechodzenia do poczucia obcości i tragizmu poety na emigracji do buntu przeciw polskości do postawy "grzesznika" doświadczonego do dumy z mowy ojczystej.