Dekadentyzm, Modernizm, Neoromantyzm, Symbolizm, Impresjonizm, Ekspresjonizm

Język polski, Młoda Polska

Modernizm - dążenia do odrębności, nowatorstwa, krytyczny stosunek do tradycji. Podstawę dały filozofie: Artura Schopenhauera i Fryderyka Nietzschego. Pierwszy z nich w dziele "Świat jako wola i wyobrażenie" uważał, że życiu człowieka towarzyszy cierpienie. Popęd życiowy zmusza go do zaspokajania pragnień i ambicji. Aktywność ta przysparza mu klęsk, upokorzeń, niezadowolenia z rzeczywistości, z siebie i lęku przed śmiercią. Człowiek szuka ucieczki przed życiem, które jest pasmem męki. Ukojenie "bólu istnienia" sprowadza się do wyzbycia pożądań; wyzwolenia od świata. Schopenhauer uważał, iż stanem realizującym tę postawę jest nirwana - niebyt. Drugą możliwością była kontemplacja i przeżywanie piękna natury i sztuki. Twórca stał się kapłanem sztuki.

Dekadentyzm - termin Teofila Gautiera - schyłkowość, uważano, iż kultura, cywilizacja i ludzka moralność dążą do upadku w świecie myśli kategoriami zysku i opłacalności. Postawa była mieszaniną pesymizmu, zwątpienia w celowość istnienia i negacji nauki, postępu. Dekadent manifestował zanik chęci życia, biernie zdawał się na los. Stawiał sztukę nad naturalnością, wyrafinowanie na prostotą, chorobę nad zdrowiem. "Choroba końca wieku" objawiała się ucieczką w "sztuczny raj" przez środki odurzające i perwersyjną erotykę. Przykładem dekadenta był Stanisław Przybyszewski - pisał - "Norma to głupota, degeneracja - to geniusz!".

Fryderyk Nietzsche głosił relatywizm poznawczy. Za prawdę uznawał, to co służy życiu. Człowiek z subiektywnych doznań tworzy imaginację świata. Relatywna jest również etyka, która stanowi pochodną ludzkiej natury. W utworze "Tako rzecze Zaratustra" zakwestionował wartości filozofii chrześcijańskiej i demokracji - altruizm, wolność, równość, litość - uważał je za "etykę niewolników", w nich upatrywał upadek kultury. Domagał się uwolnienia jednostek o wyjątkowej sile wewnętrznej i biologicznej od ograniczeń moralnych. Nadludzie powinni mieć prawo działania "poza dobrem i złem". Nietsche głosił dwie postawy życiowe: apollińską i dionizyjską. Pierwsza zakładała przeciwstawienie się harmonii, jasności i dążenie do doskonałości zgodnej z normą kulturową. Druga - wewnętrzny konflikt, niepokój, poszukiwanie bujności życia pozbawionego norm.

Henryk Bergson krytykował intelekt, uznawał intuicję za sposób poznawania świata. Zaletami intuicji są: dynamika, zmienność i wyłamywanie się ze schematów. Uważał również że motorem rozwoju człowieka jest wewnętrzna siła - elan vital.

Neoromantyzm - podkreślał związek epoki z tradycją filozoficzną i literacką romantyzmu. Dwie orientacje Młodej Polski - "uspołeczniona" i "wyzwolona" odwoływały się odpowiednio do romantyzmu narodowego i uniwersalistycznego. Pierwsza kontynuowała tradycję polskiej irredenty ("Rozdzióbią nas kruki, wrony..."), druga kładła nacisk na problemy moralne, estetyczne.

Fin de siecle - określa koniec wieku związany z poglądem o upadku kultury europejskiej.

Impresjonizm - (wrażenie) pojawił się w wystąpieniach Piotra Chmielowskiego, Lucjana Rydla i Artura Langego. Oznacza wrażenie; indywidualny, przelotny stan uczuć. Celem dzieła literackiego, plastycznego czy muzycznego było jego utrwalenie. Świat przedstawiony jest subiektywny, emocjonalnie nasycony, zmysłowy. Istniała niechęć do ideowego określania się wobec świata, bierność intelektualna i nieokreśloność doznań. Styl utworów cechuje przewaga rzeczowników konkretnych nad pojęciami, przymiotników nad rzeczownikami oraz dążenie do instrumentalizacji. W poezji istniała predylekcja do zapisywania przeżyć i uczuć przez grę skojarzeń, paralelizm stanu duszy i krajobrazu. W prozie polegało to na stosowaniu luźnej, fragmentarycznej kompozycji i podkreślaniu roli podświadomości w działaniu bohatera.

Ekspresjonizm - (wyrażenie) został skodyfikowany dopiero w latach I wojny światowej w programach twórców niemieckich. W Polsce nazwa ukazała się w piśmie "Zdrój". Emocje twórcy miały być dramatycznie i wyraziście uzewnętrzniane. W odróżnieniu od impresjonizmu, który preferował lirykę subtelnego nastroju, ekspresjonizm określał poetykę "krzyku duszy". Styl akcentuje opozycje w obrazie rzeczywistości (patos-trywialność, wolność-determinizm, aktualność-uniwersalizm). Cechuje go hiperbolizacja, deformacja leksykalna i składniowa, fantastyka oparta na motywach sennych. Przedstawicielami byli Stanisław Przy-byszewski i Jan Kasprowicz.

Symbolizm - nazwa pojawiła się w tytule manifestu francuskich poetów, na łamach pisma "Le Figaro". Symbolizm cechowało przekonanie, że świat materialny jest jedynie zasłoną skrywającą niepoznawalny zmysłami byt idealny, wieczny, mistyczny. Głównym zadaniem poezji było przeniknięcie owego bytu. Literatura, starając się wyrazić "stan duszy", musi sugerować treść przez zmysłowy równoważnik, emocjonalną sugestię - symbol. W odróżnieniu od alegorii, może on być różnie interpretowany. Zamierzona wieloznaczność i brak wyrazistości powodują, że sens dzieła pozostaje częściowo ukryty. Symboliczne obrazy odnaleźć można w twórczości Tetmajera, Kasprowicza, Staffa, Wyspiańskiego.

Podobne tematy

"Przedwiośnie" - książka irytująco aktualna.

Książka zawsze była i będzie dokumentem czasów, w...

Literatura polska w obliczu niepodległości

Przyznać trzeba, że więcej w polskiej literaturze...

Obraz stosunków społecznych w "Krótkiej rozprawie..." Mikołaja Reja.

Mikołaj Rej urodził się w 1505 r. w Żórawnie koło...

Żródła: wikipedia.pl, teksty nadesłane

Serwis matura memento.pl jest serwisem społecznościowym, publikuje materiały nadesłane przez internautów i nie odpowiada za treść umieszczanych tekstów oraz komentarzy. Serwis matura memento.pl dokłada wszelkich starań, aby weryfikować nadsyłane materiały oraz dbać o ich zgodność z polskim prawem.
  

Ebooki edukacyjne

Dobre wypracowania
Jak samodzielnie pisać wypracowania i otrzymywać z nich wysokie oceny bez większego wysiłku?

Jak zdać egzamin?
Poznaj metody i sztuczki, aby bezstresowo i zawsze pozytywnie zdać każdy egzamin!

Techniki pamięciowe dla każdego
Jak wykorzystać moc swojego umysłu poprzez efektywne techniki pamięciowe i zapamiętać wszystko czego potrzebujesz?

Szybka nauka języków obcych
Jak szybko i skutecznie uczyć się języków obcych, wykorzystując możliwości własnego umysłu?

Szybka nauka
93 specjalne ćwiczenia, dzięki którym nauka nie będzie sprawiać Ci problemów