Emigracja

Emigracje wewnętrzne odbywają się w granicach poszczególnych krajów. Ich przykładem jest np. trwający do dziś proces emigracji ludności Stanów Zjednoczonych z regionów wschodnich o nadmiernej koncentracji ludności i okręgów przemysłowych do regionów zachodnich o znacznie atrakcyjniejszych warunkach życia. Inny przykład stanowi migracja ludności murzyńskiej z Południa na Północ Stanów Zjednoczonych. W granicach Rosji, a następnie Związku Radzieckiego rozpoczęła się od XVII wieku emigracja na wschód, związana z dążeniem do zagospodarowania regionów rozciągających się za Uralem - do Syberii, Kazachstanu i in. Proces ten obejmował w sumie kilkadziesiąt milionów ludzi. Przykładem migracji wewnętrznych o znacznie mniejszej skali jest powszechnie obserwowane przemieszczanie się ludności wiejskiej do miast w poszukiwaniu pracy. 

Ośrodkiem emigrantów był Paryż (we Francji), pomniejsze znajdowały się też w Saksonii, Belgii, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii. Wśród Polaków byli: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Józef Bem, książę Adam Jerzy Czartoryski, Ernest Malinowski i inni

Niedostatek żywności, brak środków utrzymania, klęski żywiołowe, a także konflikty wynikające ze zróżnicowania etnicznego lub religijnego oraz wojny stanowią od najdawniejszych dziejów ludzkości przyczynę emigracji, czyli zmiany miejsca zamieszkania w poszukiwaniu lepszych lub spokojniejszych warunków życia. Procesy emigracyjne stanowią wypadkową działania z jednej strony czynników skłaniających do porzucenia miejsca, które nie zaspakaja potrzeb mieszkańców, a z drugiej - czynników przyciągających ludność i stwarzających perspektywę polepszenia warunków życia.

Emigracje zewnętrzne zachodzą w skali międzynarodowej, a nawet międzykontynentalnej. W historii starożytności i średniowiecz znajdujemy wiele przykładów masowych ruchów ludności związanych np. z ekspansją krajów śródziemnomorskich (Grecji, Fenicji, Cesarstwa Rzymskiego) w kierunku Azji, północnej Afryki oraz Europy Zachodniej i Północnej, z rozprzestrzenieniem się ludów celtyckich i germańskich w Europie, czy podbojami ludów mongolskich sięgającymi terenów europejskich. Falę emigracji na skalę międzykontynentalną wywołały także wielkie odkrycia geograficzne stwarzające nowe perspektywy gospodarcze. Na schyłek XIX i początek XX wieku przypada emigracja mieszkańców z przeludnionych i znajdujących się w trudnej sytuacji gospodarczej krajów Azji, a głównie Chin, Japonii i Indii; Chińczycy osiedlili się przede wszystkim na Półwyspie Indochińskim, a także w zachodnich regionach Stanów Zjednoczonych. Japończycy kierowali się na Półwysep Koreański lub na Wyspy Hawajskie, a Hindusi przenosili się do Imperium Brytyjskiego. W tym samym czasie procesy emigracyjne objęły również niektóre kraje europejskie znajdujące się w trudnej sytuacji gospodarczej, w tym także Polskę. Emigranci z Europy osiedlili się przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, w Kanadzie i w krajach Ameryki Południowej.

            Zarówno pierwsza, jak i druga wojna światowa stały się przyczyną nowych fal emigracji, przy czym szczególnym nasileniem odznaczały się emigracje w wyniku drugiej wojny. Zniszczenia wojenne i konieczność odbudowy zrujnowanej gospodarki dotknęły przede wszystkim te kraje w których koncentrowały się bezpośrednie działania wojenne. Dodatkowym czynnikiem stał się podział polityczny na kraje Europy Zachodniej oraz na strefę wpływów Związku Radzieckiego i związanym z nią, opartym na ideologii komunistycznej systemie ekonomicznym, a także z represjonowaniem ludności. Emigranci z Polski, Czechosłowacji, Węgier, Bułgarii, Rumunii i Związku Radzieckiego osiedlili się w krajach Europy Zachodniej, w  Stanach Zjednoczonych, w Kanadzie lub krajach Ameryki Południowej. Wraz z powojennymi zmianami granic rozpoczęły się intensywne procesy emigracyjne. Około 2,3 mln Niemców oraz około 0,5 mln Białorusinów i Ukraińców opuściło terytorium Opolski, przybyło natomiast w ramach tzw. repatriacji - około 1,5 mln Polaków z terenów Związku Radzieckiego i około 2,2 mln osób wywiezionych podczas wojny na przymusowe roboty w Niemczech, a także repatriantów z krajów zachodnich.

            Upadek komunizmu, rozpad Związku Radzieckiego, powstanie nowych państw i brak stabilności zarówno w sferze politycznej, jak i ekonomicznej sprzyjają napięciom nie tylko w skali międzynarodowej, ale i wewnętrznej poszczególnych krajów; odżywają konflikty polityczne, narodowościowe i religijne, przeradzające się w wojny domowe, stanowiące dodatkowy czynnik destabilizujący współpracę międzynarodową i wywołującą nowe fale emigracji. Państwa Europy Zachodniej - wobec własnych problemów gospodarczych i rosnącego bezrobocia - coraz szczelniej zamykają swoje granice przed napływem poszukujących pracy imigrantów z krajów nie tylko Europy Wschodniej, ale i z dalekich krajów azjatyckich. Szczególny przypadek, wymagający odmiennego traktowania, wiąże się z kilkuletnią wojną domową w Jugosławii; zrujnowana gospodarka oraz tysiące ludzi pozbawionych podstaw egzystencji i wymagających pomocy humanitarnej stwarzają sytuację, w której pomoc i przyjęcie uchodźców stają się moralnym obowiązkiem innych państw.