Gleby

Geografia, Świat, Geografia fizyczna

Gleba - biologicznie czynna powierzchniowa warstwa litosfery, powstała ze skały macierzystej pod wpływem czynników glebotwórczych (głównie organizmów żywych, klimatu i wody) i podlegająca stałym przemianom. Gleba składa się z trzech faz:

  • stałej - obejmującej cząstki mineralne, organiczne i organiczno-mineralne o różnym stopniu rozdrobnienia,
  • ciekłej - wody, w której są rozpuszczone związki mineralne i organiczne tworzące roztwór glebowy,
  • gazowej - mieszaniny gazów i pary wodnej.

Wzajemny układ trzech faz może ulegać znacznym zmianom pod wpływem procesów glebotwórczych i ingerencji człowieka. Kształtowanie stosunków ilościowych pomiędzy poszczególnymi fazami można osiągnąć przez wykonanie melioracji wodnych, agromelioracji, fitomelioracji, uprawę roli itp. Stosunki ilościowe trzech faz w glebie charakteryzuje się przez określenie gęstości objętościowej, porowatości, wilgotności i zwięzłości. Ze względu na zróżnicowanie materiału glebowego w profilu wyróżnia się gleby:

  • całkowite, które w całym profilu (do 1,5 m) są zbudowana z tego samego materiału, np. z piasku, gliny, pyłu; zróżnicowanie uziarnienia profilu powodują wyłącznie procesy glebotwórcze,
  • niecałkowite, które do głębokości 1,5 m zawierają przynajmniej dwie różne warstwy, np. piasek do głębokości 0,8 m, a poniżej glinę.

Na podstawie wielkości oporów, na jakie napotykają narzędzia i maszyny uprawowe, gleby dzieli się na:

  • lekkie, zawierające do 20% części spławialnych i stawiające stosunkowo mały opór narzędziom uprawowym; są łatwe do uprawy dzięki małej zwięzłości w stanie suchym i niezbyt dużej przylepności w stanie mokrym; ich żyzność i urodzajność oraz właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne zależą od średnicy ziaren piasku, zawartości części spławialnych i próchnicy; w praktyce gleby te nazywane są glebami piaskowymi,
  • średnie, zawierające 20-35% części spławialnych i stawiające średni opór narzędziom uprawowym,
  • ciężkie, zawierające ponad 50% części spławialnych i stawiające duży opór narzędziom uprawowym; mają wąski przedział optymalnej wilgotności uprawowej, w którym normalna uprawa mechaniczna jest możliwa,
  • minutowe - gleby bardzo ciężkie posiadające bardzo wąski przedział optymalnej wilgotności uprawowej; gleby te są bardzo trudne do uprawy.

Proces glebotwórczy trwa cały czas i jest nieodłącznym elementem przemian zachodzących w ekosystemie. Gleba jest środowiskiem życia i źródłem składników odżywczych dla wielu gatunków mikroorganizmów i podziemnych organów roślin wyższych.

Badaniem gleb zajmuje się gleboznawstwo, a ich rozmieszczeniem przestrzennym - geografia gleb.

Tundrowe - gleby kwaśne, powstałe w warunkach klimatu subpolarnego na utworach morenowych, morskich i aluwialnych. Bardzo ubogie w próchnicę. Ze względu na płytko występującą wieloletnią zmarzlinę wyraźnie oglejone (w klimacie okołobiegunowym: Azja, Półwysep Kolski, Ameryka Północna)

Bielicowe - powstają na utworach piaszczystych, pod lasami iglastymi. Gleby kwaśne o małej zawartości próchnicy. W profilu glebowym występuje poziom wymycia, zawierający głównie krzemionkę, i wmycia ze związkami żelaza, glinu, substancjami organicznymi (w klimacie umiarkowanym przejściowym i kontynentalnym: Europa Środkowa, Nizina Wschodnioeuropejska, Kanada)

Darniowo-bielicowe - powstają na skałach pochodzenia polodowcowego(glinach, piaskach, iłach), występowanie gleb jest uzależnione od składu gatunkowego tajgi (w klimacie umiarkowanym chłodnym: Europa, Azja, Kanada, Alaska)

Płowe - powstają na glinach morenowych. Występują pod lasami liściastymi i mieszanymi. W ich profilu glebowym występuje poziom wmycia z cząstkami ilastymi. Zbliżone pod względem żyzności do gleby brunatnej (w klimacie umiarkowanym morskim i przejściowym: Europa Zachodnia i Środkowa)

Brunatne - powstają najczęściej na skałach zawierających węglan wapnia, glinokrzemianach bogatych w wapń, pod lasami liściastymi i mieszanymi. Mają dobrze wykształcony poziom próchniczy (w klimacie umiarkowanym morskim i przejściowym: Europa Zachodnia, Środkowa, USA, Japonia, Chiny, Chile, Nowa Zelandia)

Czarnoziemy - powstają na lessach, glinach i iłach, zawierających wapń i magnez, pod roślinnością leśno-stepową. Posiadają strukturę gruzełkowatą. Bardzo żyzne, o poziomie próchniczym znacznej miąższości (w klimacie umiarkowanym kontynentalnie suchym: Ukraina, Kanada, USA)

Czarnoziemne gleby prerii - powstają pod bujną roślinnością składającą się z różnych gatunków traw, na obszarach o wyższej sumie opadów atmosferycznych, niż na obszarach występowania czarnoziemów. Mogą występować ślady procesu oglejenia. Gleby żyzne (w klimacie umiarkowanym przejściowym i suchym: w dorzeczu Missisipi i Missouri, na wilgotnych obszarach prerii)

Kasztanowe - powstają na lessach pod roślinnością suchych stepów, na południe od czarnoziemów. Ich zabarwienie pochodzi od związków żelaza. Ze względu na szybko rozkładającą się materię organiczna zawartość próchnicy nie jest zbyt duża (w klimacie umiarkowanym kontynentalnym suchym i wybitnie suchym: na stepach w Rosji, Kazachstanie, Na Wyżynie Mongolskiej, na Wielkich Równinach w USA)

Szare gleby leśne - powstają pod lasami liściastymi i na obszarze leśno-stepowym. Skałą macierzystą dla tych gleb są np. lessy, gliny morenowe. Utwory zawierające węglan wapnia. Gleby żyzne (w klimacie umiarkowanym kontynentalnym: Ukraina, Rosja, Kanada)

Buroziemy półpustynne i szarobure gleby pustyń - buroziemy występują pod roślinnością stepowo-ostnicową, na utworach lessowych. Maja słabo wykształcony poziom próchniczny. Zarówno buroziemy, jak i szarobure gleby pustyń są zasolone (w klimacie umiarkowanym, ciepłym, wybitnie i skrajnie suchym: w Azji Środkowej, w kotlinach śródgórskich Kordylierów, w Patagonii)

Cynamonowe - powstają najczęściej na skałach, których ważnym składnikiem jest węglan wapnia. Mają dość dobrze wykształcony poziom próchniczy. Są to gleby żyzne (w klimacie podzwrotnikowym śródziemnomorskim: Europa, USA, Afryka, Australia)

Żółtoziemy, czerwonoziemy - powstają pod lasami wiecznie zielonymi, na różnych skałach macierzystych(bazaltach, andezytach, łupkach). Mają słabo wykształcony poziom próchniczy. Są to gleby kwaśne, w których występuje poziom wymycia i wmycia (w klimacie podzwrotnikowym i cechach klimatu morskiego: USA, Chiny, Japonia, Australia, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj)

Czerwonobure, czarne gleby tropikalne i czerwone gleby laterytowe - powstają pod formacjami roślinnymi sawann. Zabarwienie glebie nadają związki żelaza, manganu i gliny. Substancja organiczna dostarczana do gleby podlega szybkiej mineralizacji. Skałami macierzystymi czarnych gleb tropikalnych są skały magmowe, bogate w magnez, i skały osadowe. Występują także poza swoją strefą, np. na preriach (w klimacie podrównikowym: Afryka, półwysep Indyjski, Australia, Indonezja, Brazylia, Argentyna)

Podobne tematy

Geosfera i system przyrodniczy Ziemi

System przyrodniczy Ziemi tworzą wyodrębnione w...

Unia Europejska

Unia Europejska - gospodarczo-polityczny związek...

Kryteria atrakcyjności państw

Kryteria ( wskaźniki ) atrakcyjności państw :...

Geografia polityczna w tabelach

Portugalskie enklawy - Goa, Timor, Diu, Daman -...

Geneza, przebieg i skutki odkryć geograficznych

Historia ta jest pisana zawsze z punktu widzenia...

Żródła: wikipedia.pl, teksty nadesłane

Serwis matura memento.pl jest serwisem społecznościowym, publikuje materiały nadesłane przez internautów i nie odpowiada za treść umieszczanych tekstów oraz komentarzy. Serwis matura memento.pl dokłada wszelkich starań, aby weryfikować nadsyłane materiały oraz dbać o ich zgodność z polskim prawem.
  

Ebooki edukacyjne

Dobre wypracowania
Jak samodzielnie pisać wypracowania i otrzymywać z nich wysokie oceny bez większego wysiłku?

Jak zdać egzamin?
Poznaj metody i sztuczki, aby bezstresowo i zawsze pozytywnie zdać każdy egzamin!

Techniki pamięciowe dla każdego
Jak wykorzystać moc swojego umysłu poprzez efektywne techniki pamięciowe i zapamiętać wszystko czego potrzebujesz?

Szybka nauka języków obcych
Jak szybko i skutecznie uczyć się języków obcych, wykorzystując możliwości własnego umysłu?

Szybka nauka
93 specjalne ćwiczenia, dzięki którym nauka nie będzie sprawiać Ci problemów