Gospodarka i społeczeństwo w okresie rozbicia Polski na dzielnice

Historia, Historia Polski, Średniowiecze

Rozbicie dzielnicowe (inaczej rozdrobnienie feudalne) jest okresem w historii Polski trwającym umownie od śmierci Bolesława Krzywoustego w 1138 do koronacji Władysława Łokietka w 1320.

Rozbicie dzielnicowe przyczyniło się do wzmocnienia tendencji odśrodkowych w państwie Piastów, wzrostu roli możnowładztwa i Kościoła oraz trwałego odejścia ziem Pomorza oraz Śląska.

Rozbiciu Polski nie towarzyszyła zapaść gospodarcza. Ziemie polskie zaludniały się (przyrost naturalny i kolonizacja niemiecka), czemu sprzyjała polityka osadnicza książąt i panów feudalnych. Schematycznie rzecz ujmując, przemiany wyglądały następująco.

Książę nadawał panom feudalnym (możnym świeckim i duchownym, rycerzom) immunitety:

a) immunitet ekonomiczny zwalniał dobra pana feudalnego od ciężkiego prawa książęcego, czyli od danin i posług;

b) immunitet sądowy oznaczał zrzeczenie się przez księcia prawa sądzenia.

W rezultacie nadawania immunitetów w XI i XII w. (często wymuszonego okolicznościami, jak W wypadku Kazimierza Sprawiedliwego w 1180 r.) książęta stracili dochody i prawa do dużej części dóbr. Zastępowali to sprawniejszym wykorzystywaniem własnych posiadłości, a nade wszystko osadnictwem. Akcję osadniczą prowadzili również panowie feudalni posiadający immunitet.

Osadnictwo na prawie niemieckim (magdeburskim) wyglądało następująco:

1. Pan zawierał umowę z zasadźcą reprezentującym osadników. Chłopi otrzymywali równe działki, zwykle 1 łan (16 ąlbo 25 ha). Ustalano czynsz płacony panu i prawo dziedziczenia działki w rodzinie chłopa.

2. Chłopów (kmieci) zwalniano od czynszów na 2 do 24 lat (w wypadku karczunku). Była to tzw. wolnizna; zwróćcie uwagę, ile wsi w Polsce ma w nazwie "Wola" od tejże "wolnizny". Pańszczyzny, czyli obowiązkowej pracy chłopów "na pańskim' polu, nie stosowano lub wymagano w niewielkim wymiarze.

3. Zasadźca na ogół zostawał sołtysem, miał większe gospodarstwo, karczmę, młyn, otrzymywał część chłopskich czynszów i przewodniczył sądowi, czyli ławie wiejskiej.

Osadnictwo na prawie niemieckim wprowadziło ujednolicenie i elementy porządku w chaotycznej gospodarce polskiej. Powstawała sieć regularnie zaplanowanych, uporządkowanych wsi i miast. Prawo to było korzystne zarówno dla feudałów, jak i wolnych chłopów (kmieci). Tam gdzie nie dotarła kolonizacja na prawie niemieckim (np. na Mazowszu), regulowano powinności, prawo do opuszczania wsi i

dziedziczenia ziemi na warunkach tzw. prawa polskiego. Dotyczyło to głównie już istniejących wsi, a nie nowych lokacji, jak w wypadku prawa niemieckiego.

Naprawie magdeburskim lokowano również miasta (po raz pierwszy Złotoryję na Śląsku w 1211 r.). Wytyczano rynek z ratuszem, od którego rogów odchodziły zazwyczaj dwie ulice pod kątem prostym. Najczęściej jednak akty lokacyjne (a więc porządkujące stan rzeczy) dotyczyły istniejących już miast. Rynek, ratusz, burmistrz, wójt, a nawet chroniący miasto mur i budujący go murarz, majster - wprowadziły się z Niemiec do języka polskiego na stałe właśnie w okresie rozwoju osadnictwa.

Rozwojowi gospodarczemu na ziemiach polskich towarzyszył wzrost znaczenia Kościoła. W XIII w. posiadał już własne sądownictwo i niezależnie od księcia wybieranych biskupów (przez kapitułę, czyli wspólnotę kanoników).

Zmienił się również charakter siły zbrojnej książąt: Zamiast drużyny utrzymywanej przez pierwszych Piastów, książęta wprowadzili nadawanie ziemi na prawie rycerskim. W zamian za majętność rycerz miał obowiązek walczyć zbrojnie i konno na wezwanie księcia.

Powyższe zmiany społeczne i gospodarcze rozpoczęły pierwszy etap kształtowania się społeczeństwa stanowego: stanów duchownego, rycerskiego, mieszczańskiego i chłopskiego.

Podobne tematy

Zjednoczenie Polski

  Czynnikami sprzyjającymi zjednoczeniu...

Rosja na drodze do mocarstwowości

Wielka smuta - okres kryzysu carstwa rosyjskiego w...

Kultura międzywojnia

Nigdy przedtem i nigdy potem w historii Polski nie było...

Chrześcijaństwo w Polsce

Chrześcijaństwo - religia monoteistyczna i rodzina...

Polska przed II wojną światową

Pisząc o sytuacji Polski na arenie międzynarodowej...

Żródła: wikipedia.pl, teksty nadesłane

Serwis matura memento.pl jest serwisem społecznościowym, publikuje materiały nadesłane przez internautów i nie odpowiada za treść umieszczanych tekstów oraz komentarzy. Serwis matura memento.pl dokłada wszelkich starań, aby weryfikować nadsyłane materiały oraz dbać o ich zgodność z polskim prawem.
  

Ebooki edukacyjne

Dobre wypracowania
Jak samodzielnie pisać wypracowania i otrzymywać z nich wysokie oceny bez większego wysiłku?

Jak zdać egzamin?
Poznaj metody i sztuczki, aby bezstresowo i zawsze pozytywnie zdać każdy egzamin!

Techniki pamięciowe dla każdego
Jak wykorzystać moc swojego umysłu poprzez efektywne techniki pamięciowe i zapamiętać wszystko czego potrzebujesz?

Szybka nauka języków obcych
Jak szybko i skutecznie uczyć się języków obcych, wykorzystując możliwości własnego umysłu?

Szybka nauka
93 specjalne ćwiczenia, dzięki którym nauka nie będzie sprawiać Ci problemów