"Iliada" i "Odyseja" Homera

Iliada

Powstała na przełomie IX i VIII w. p.n.e. Podzielona na 24 księgi, opowiada historię 40 dni dziesiątego roku oblężenia Troi przez Greków (gniew Achillesa, największego z bohaterów greckich, z powodu odebrania mu przez naczelnego wodza Greków - Agamemnona branki Bryzeidy, wycofanie się Achillesa z udziału w walkach, klęski Greków, śmierć przyjaciela Achillesa - Patroklosa z ręki Hektora, syna króla Troi - Priama, śmierć Hektora w pojedynku z Achillesem, zbeszczeszczenie zwłok Hektora przez Achillesa i wydanie ich Priamowi, pogrzeb Hektora). Księgi "Iliady" wypełnia tematyka bohaterska i batalistyczna.

Genezy wojny trojańskiej szukać należy w starożytnych mitach. Oto syn Króla Troi, Parys, przyjechał do Sparty, na dwór króla Menelausa i pokochał jego żonę, piękną Helenę. Lekceważąc prawa gościnności, porwał ją i uwiózł do Troi. Obrażeni Grecy wysłali posłów (Menelausa i Odyseusza), żądając wydania porwanej. Lecz Priam ustąpił synowi i wbrew uczciwości i rozsądkowi pozwolił zatrzymać Helenę. O Menelausa upomnieli się wszyscy jego pobratymcy i z wielkim wojskiem przyciągnęli pod Troję, przysięgając zemstę. Dziesięcioletnia wojna skończyła się całkowitą zagładą miasta. Niemałą rolę w ostatecznym zwycięstwie Greków odegrał Odyseusz. Podsunął myśl zbudowania wielkiego, drewnianego konia, w którego brzuchu ukryci byli żołnierze greccy. Nieświadomi podstępu Trojanie wprowadzili go na teren miasta. Nocą Grecy wydostali się na zewnątrz, otworzyli bramy Troi, torując drogę swoim wojskom. Ton tej epopei jest podniosły i heroiczny. Bohaterowie są wyidealizowani - są herosami, półbogami.

Odyseja

Powstała w I połowie VIII w. p.n.e. Jej bohaterem był Odyseusz, król wyspy Itaki, uczestnik wyprawy pod Troję (patrz wyżej), jeden z najdzielniejszych i najroztropniejszych wodzów greckich. Prześladowany przez boga Posejdona, błąkał się przez 10 lat po morzu, doznał wielu przygód, stracił wszystkich towarzyszy, aż wreszcie dzięki opiece bogini Pallas Atene, powrócił do rodzinnej Itaki, gdzie oczekiwała go wierna żona Penelopa i kochający syn Telemach.

Właściwa akcja "Odysei" rozpoczyna się pod koniec wędrówek Odyseusza, kiedy jako rozbitek znalazł schronienie u Feaków i tam opowiadał swoje dziwne przygody (np. spotkanie cyklopa Polifa, boginki Kirke itd.). Po raz pierwszy w literaturze spotykamy się z retrospekcją (spojrzenie wstecz) i narracją bohatera.

Ton tej epopei, w stosunku do heroicznego tonu "Iliady", uległ obniżeniu. Inaczej jest też kreowany bohater - jest bardziej ludzki, jego stany psychiczne bliższe są mentalności człowieczej niż boskiej. Udział bogów w kierowaniu losem bohaterów też jest tu znacznie mniejszy.