Interwencja w Rosji

Po śmierci Iwana Groźnego w 1584 r. w Rosji gwałtownie pogłębił się kryzys. Sytuację tę wykorzystało kilku polskich magnatów, m.in. Jerzy Mniszech, wojewoda sandomierski. Poparli oni pretendenta do tronu rosyjskiego - Dymitra, który podawał się za syna Iwana Groźnego. W 1604 r. prywatne wojska Mniszecha wprowadziły na tron carski Dymitra samozwańca i córkę wojewody, Marynę, którą Dymitr pojął za żonę. Tak zwana dymitriada ( wyprawa Dymitra do Moskwy ) została potępiona w Polsce przez większość sejmikowych uchwał szlacheckich jako awanturnicza.

Rządy Samozwańca w Moskwie wywołały rychło powstanie, w trakcie, którego został on zamordowany, a wraz z nim wielu towarzyszących mu Polaków. Tron objął przywódca powstania, Wasyl Szujski. Nowy car zawarł porozumienie z wrogą Polsce Szwecją. Tymczasem w Rzeczpospolitej nie rezygnowano z zamiaru opanowania tronu moskiewskiego. Na czele wojsk złożonych głównie z byłych rokoszan wyprawił się na Moskwę drugi Samozwaniec . Ponadto król Zygmunt III - zagrożony sojuszem szwedzko-rosyjskim - rozpoczął oficjalną interwencję Rzeczpospolitej w Rosji ( 1609 r. ).

W latach 1609- 1611 armia polsko-litewska oblegała Smoleńsk. Połączone siły Szwecji i Rosji , nadciągające z odsieczą Smoleńskowi zostały rozbite przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego pod Kłuszynem (4-VII-1610 r.). Po wkroczeniu do Moskwy hetman uwięził Szujskiego. Kontynuowano też pertraktacje z bojarami, którzy ofiarowali już wcześniej koronę carską piętnastoletniemu wówczas królewiczowi polskiemu - Władysławowi. Król Zygmunt III nie zgodził się jednak na warunki bojarów ( przyjęcie prawosławia przez Władysława i sprawowanie przez niego osobistych rządów w Moskwie ). Ostatecznie Sobór Ziemski obrał carem Michała Romanowa ( 1613 r. ), założyciela dynastii, która panowała w Rosji aż do 1917 r.

W obliczu konfliktów ze Szwecją i wyprawy wojennej Władysława, wkraczającej do Rosji nowy car zdecydował się zawrzeć rozejm z Rzeczpospolitą w Dywilnie. Wielki Księstwo Litewskie odzyskało ziemie: smoleńską, czernihowską i siewierską. W zawartym w 1634 r. pokoju wieczystym w Polanowie Rosja ostatecznie zrzekła się ziem przyznanych Rzeczpospolitej rozejmem dywilińskim. Władysław IV z kolei zrezygnował z pretensji do tronu carskiego. Tym samym żadna z forsowanych przez Polaków koncepcji - unii dynastycznej z Rosją lub aneksji Moskwy - nie zostały zrealizowane.