Konstytucja 3 maja

Historia, Historia Polski, XVIII wiek

Konstytucja 3 maja (właściwie Ustawa Rządowa z dnia 3 maja) - uchwalona 3 maja 1791 roku ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Powszechnie przyjmuje się, że Konstytucja 3 maja była pierwszą w Europie i drugą na świecie (po konstytucji amerykańskiej z 1787 r.) nowoczesną, spisaną konstytucją

Konstytucja 3 maja - ustawa zasadnicza uchwalona w 1791 przez Sejm Czteroletni pod nazwą Ustawa rządowa. Pierwsza w Europie, a druga na świecie ( po konstytucji Stanów Zjednoczonych ) ustawa regulująca zakres działania władz państwowych oraz prawa i obowiązki obywatelskie. Konstytucja 3 maja wprowadziła pojęcie narodu, obejmujące także     ( poza szlachtą ) mieszczan i chłopów, jak również termin „ obywatel ", przez których rozumiano wszystkich mieszkańców kraju.

                Redagowanie Konstytucji przebiegało w tajemnicy. Jej projekt znała stosunkowo nieliczna grupa posłów. Rozpoczęcie wyznaczonej na 3 maja sesji było starannie przygotowane. Wbrew regulaminowi obrad, nie zapoznano izby poselskiej z projektem nowej ustawy w obawie, żeby posłowie przeciwni reformom nie odrzucili ustawy. Wykorzystano fakt, że w Warszawie przebywało z 359 posłów tylko 182 ( w tym większość popierających reformy ) i złożono projekt nowej ustawy w sejmie. Wojsko stanęło pod bronią. Plac Zamkowy wypełniły tłumy mieszczan. W sali sejmowej galerie dla publiczności wypełnili zwolennicy Konstytucji. Opozycja była zdezorientowana i onieśmielona. Król Stanisław August Poniatowski oświadczył, iż wobec groźby nowego rozbioru Polski widzi jedyny ratunek w przyjęciu Ustawy rządowej. Projekt odczytano i poddano pod dyskusję. Izba przyjęła ustawę, po czym wśród radosnej manifestacji mieszkańców Warszawy odbyło się uroczyste zaprzysiężenie Konstytucji.

                Na mocy nowych uchwał szlachta ( posesjonaci ) pozostawała nadal stanem uprzywilejowanym, ale została pozbawiona prawa najwyższej zwierzchności wobec poddanych chłopów. Konstytucja oddawała rolników „ pod opiekę prawa i rządu krajowego ". Nowym osadnikom, którzy przybyli zza granicy, gwarantowano wolność osobistą. Zachęcano również dziedziców do zawierania z poddanymi określających świadczenia umów, które po zaakceptowaniu przez obie strony nie mogły być samowolnie zmieniane. Otwierało to możliwość integracji państwa w stosunki na wsi. Duże zmiany wprowadzała Konstytucja do organizacji najwyższych władz w Rzeczpospolitej. Nastąpiło dalsze scalenie Korony i Litwy. Zniesione zostały istniejące dotąd w obu państwach odrębne instytucje centralne. Wprowadzono wspólny skarb państwa     i wojsko. Szlachta litewska uzyskała prawo obsady połowy stanowisk w instytucjach centralnych. Najważniejszym organem władzy był sejm, który pozostał nadal organem reprezentacji szlacheckiej. Miał być sejmem „ zawsze gotowym ", co oznaczało, że wybierani raz na dwa lata posłowie mieli zatrzymać mandaty przez cały ten czas i w każdej chwili mogli byś wezwani przez króla lub marszałka sejmu na sesję w celu załatwienia spraw państwowych. Sesje nadzwyczajne miano zwoływać w wypadku wojny lub podjęcia decyzji o zawarciu pokoju, niebezpieczeństwa rozruchów wewnętrznych, śmierci lub ciężkiej choroby króla, a także nieporozumień między królem a Strażą Praw. Do kompetencji sejmu należało ustawodawstwo, uchwalanie podatków, szeroko pojęta kontrola rządu wraz z możliwością uchylenia wszystkich jego postanowień. Zniesiono liberum veto i konfederacje. Ustalono regulamin obrad sejmowych oraz przyjęto zasadę podejmowania uchwał większością głosów. Na sejmikach zapewniano głos szlachcie - posesjonatom. Nie posiadający dóbr ziemskich zostali z nich usunięci. Utrzymano sejmiki elekcyjne, wybierające posłów na sejm, i sejmiki relacyjne, które mogły pozbawić posła mandatu. Sejmiki deputackie i gospodarcze zostały połączone. Senat mógł zawiesić uchwałę sejmową, jednak w razie ponownego jej uchwalenia wchodziła w życie bez głosowania w senacie. Król przestał odgrywać rolę „ trzeciego stanu sejmującego ". Wprowadzono dziedziczność tronu w linii saskich Wettinów. W ten sposób starano się zmniejszyć możliwość integracji państw obcych w sprawy polskie.

                Najwyższym organem władzy wykonawczej była Straż Praw. W je skład wchodzili: król jako przewodniczący i szef rządu, prymas, pięciu ministrów ( policji, spraw wewnętrznych, interesów zagranicznych, wojny - ministerstwem tym miał kierować jeden z hetmanów, i skarbu ). W skład Straży Praw wchodzili również marszałek sejmu oraz następca tronu, nie mieli jednak prawa głosu. Sejm miał prawo usunąć ministra przez uchwalenie wotum nieufności większością 2/3 głosów połączonego sejmu i senatu. Po raz pierwszy w świecie wprowadzono ustawowo zasadę odpowiedzialności ministra za jego działalność, nawet wówczas, gdy formalnie była ona zgodna z prawem. Straży Praw podlegały komisje o charakterze kolegialnie zorganizowanych ministerstw ( w skład komisji wchodzili komisarze wybierani przez sejm na dwa lata ) : Komisja Policji, Wojska, Skarbu oraz Edukacji Narodowej. Zorganizowano sądownictwo. W następstwie uchwalenia Konstytucji 3 maja Rzeczpospolita przekształciła się w monarchię konstytucyjną.

                Zasady Konstytucji 3 maja odpowiadały polskim tradycjom ustrojowym, modyfikując i zmieniając zasady nieodpowiadające już potrzebom kształtującego się nowoczesnego „ oświeceniowego " społeczeństwa.

Podobne tematy

Chrzest polski

Chrzest Polski - zwyczajowa nazwa początku procesu...

Powstanie warszawskie

Powstanie warszawskie (1 sierpnia - 3 października 1944)...

Konstytucja Królestwa Polskiego

Wypełniając postanowienia kongresu wiedeńskiego,...

Polska za panowania Bolesława Krzywoustego

Bolesław III Krzywousty (ur. 20 sierpnia 1085 - zm. 28...

Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na emigracji w okresie II wojny światowej

Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na emigracji, został...

Żródła: wikipedia.pl, teksty nadesłane

Serwis matura memento.pl jest serwisem społecznościowym, publikuje materiały nadesłane przez internautów i nie odpowiada za treść umieszczanych tekstów oraz komentarzy. Serwis matura memento.pl dokłada wszelkich starań, aby weryfikować nadsyłane materiały oraz dbać o ich zgodność z polskim prawem.
  

Ebooki edukacyjne

Dobre wypracowania
Jak samodzielnie pisać wypracowania i otrzymywać z nich wysokie oceny bez większego wysiłku?

Jak zdać egzamin?
Poznaj metody i sztuczki, aby bezstresowo i zawsze pozytywnie zdać każdy egzamin!

Techniki pamięciowe dla każdego
Jak wykorzystać moc swojego umysłu poprzez efektywne techniki pamięciowe i zapamiętać wszystko czego potrzebujesz?

Szybka nauka języków obcych
Jak szybko i skutecznie uczyć się języków obcych, wykorzystując możliwości własnego umysłu?

Szybka nauka
93 specjalne ćwiczenia, dzięki którym nauka nie będzie sprawiać Ci problemów