Konstytucja Królestwa Polskiego

Wypełniając postanowienia kongresu wiedeńskiego, cesarz Rosji i król Polski Aleksander I nadał Królestwu Polskiemu konstytucję, zaliczaną do najbardziej liberalnych w pokongresowej Europie. Przy jej redakcji pracował kilkuosobowy zespół, z księciem Adamem Czartoryskim na czele. Ostateczny tekst uwzględniał uwagi cara. 27 listopada 1815 konstytucja została podpisana przez cara i uzyskała moc prawną. Była to tzw. konstytucja oktrojowana, czyli nadana odgórnie, nie zaś zatwierdzona przez sejm. Obowiązywała w Królestwie Polskim do 26 lutego 1832, kiedy to Mikołaj I wprowadził w jej miejsce Statut Organiczny dla Królestwa Polskiego.

Ustawa Konstytucyjna Królestwa Polskiego liczyła 165 artykułów zgrupowanych w 7 tytułach.

Powstanie Królestwa Polskiego ogłoszono oficjalnie w Warszawie 20. VI. 1815r. KP miało być monarchią konstytucyjną na zawsze związaną z Rosją przez osobę króla. Polityka zagraniczna Królestwa miała być wspólna z cesarstwem. Król posiadał pełnię władzy wykonawczej, mianował namiestnika na czas swojej nieobecności w Warszawie. Wyznaczał także ministrów, senatorów i innych wyższych dygnitarzy. Do niego należała wyłącznie inicjatywa ustawodawcza, prawo veta wobec uchwał sejmu i stanowienie o sprawach niezastrzeżonych wyraźnie dla parlamentu. Do przygotowania praw i zarządzeń oraz rozstrzygania spraw przekazanych przez króla powołana została Rada Stanu. Funkcję rządu pełniła Rada Administracyjna złożona z ministrów. Ministrowie stali na czele 5 komisji rządowych.

1. wyznań religijnych i oświecenia publicznego
2. sprawiedliwości
3. spraw wewnętrznych i policji
4. wojny
5. przychodów i skarbu

Parlament był dwuizbowy złożony z Senatu i Izby Poselskiej. Senatorów mianował dożywotnio spośród wojewodów, kasztelanów i biskupów. Izba Poselska składała się z 77 posłów szlacheckich wybranych przez sejmiki powiatowe i 51 deputowanych wybranych przez zgromadzenia gminne. Czynne prawo wyborcze posiadała szlachta i wszyscy pozostali dysponujący własnością. Sejm zbierał się, co dwa lata na 30 dni. Mógł podejmować uchwały tylko w zakresie niektórych spraw: budżetu, prawa karnego, prawa cywilnego, oraz tych spraw, które polecał mu król. Konstytucja gwarantowała używanie języka polskiego jako urzędowego, wolności wyznania , druku oraz nietykalności osobistej. Również siły zbrojne podlegały władzom KP. Z formalnego punktu widzenia konstytucja była najbardziej liberalna w całej Europie. W cztero mln. Królestwie prawo wyborcze posiadało 100 tyś. ludzi ( w 30 mln. Francji 80 tyś. ludzi). Królestwo kongresowe w 1815r. posiadało 2.7 mln. ludności. W 1830r. Królestwo liczyło 4.1mln. mieszkańców. 78% ludności mieszkało na wsi. Liczba ludności miasta z 1827r. : Warszawa 131 tyś. , Lublin 13 tyś. , Kalisz 12 tyś. , Płock 9 tyś.

Częstochowa 6 tyś. . Skład narodowościowy: Polacy 75%, Żydzi 10%, Niemcy 7.5 % Litwini 5%, Rusini 2.5 %. W praktyce szereg postanowień konstytucji było ograniczonych a rozszerzeniu uległo pojęcie własności prywatnej. Do konstytucji wprowadzono również zmodyfikowaną zasadę : nikogo bez wyroku sądowego więzić nie pozwolimy.