Księstwo Warszawskie i jego losy

Powstanie Księstwa Warszawskiego spowodowało więc znaczne zmiany polityczne. W zakresie gospodarczym nastąpiło pewne ożywienie, związane z rozwojem handlu z Saksonią, Austrią, Rosją i Francją. Z drugiej strony zmalał eksport zboża, w związku z wprowadzeniem blokady handlowej wobec Wielkiej Brytanii. Rosnący nieznacznie dochód narodowy w swej lwiej części przeznaczany był na rozbudowę wojska polskiego, także na utrzymanie wojsk francuskich, przebywających na terytorium Księstwa. Wiele kosztował też udział kilkunastotysięcznej Dywizji Księstwa Warszawskiego w walkach w Hiszpanii z powstańcami hiszpańskimi.

W 1806r. wojska napoleońskie dotarły do ziem polskich zaboru pruskiego, w tej sytuacji Polacy zapominając o dramacie legionistów polskich we Włoszech spowodowali powstanie w Wielkopolsce przeciwko Prusakom. W konsekwencji postawy i działania Polaków Napoleon szybciej zajął Warszawę i pomyślnie prowadził kampanie na terenie Pomorza i Prus Wschodnich. w międzyczasie ks. Józef Poniatowski zorganizował regularną armię polską popierającą Napoleona.

W 1807r. doszło do rokowań pokojowych między cesarzem Napoleonem I i carem Aleksandrem I w Tylży. Napoleon tym razem doceniając rolę Polaków w uzgodnieniach z Aleksandrem I doprowadził do utworzenie Księstwa Warszawskiego z II i III zaboru pruskiego, a Gdańsk ogłoszono wolnym miastem.

Księstwo Warszawskie powstało jako monarchia konstytucyjna na czele z królem saskim Fryderykiem Augustem. 22 I 1807 Napoleon ogłosił w Dreźnie konstytucje dla Księstwa Warszawskiego. Tym samym ustrój Księstwa Warszawskiego maił się wzorować na Francji i innych państwach wasalnych. Artykuł 4 był wyrazem antyfeudalnej tendencji i głosił ‘'...Znosi się niewolę, wszyscy obywatele są równi przed obliczem prawa...''. Prawo wyborcze uzyskała nie tylko szlachta ale i zamożne i średnie ziemiaństwo oraz niektóre grupy inteligencji. Władza ustawodawcza należała do dwuizbowego Sejmu, Izba Poselska składała się z 60 posłów wybieranych na sejmikach szlacheckich oraz 40 deputowanych do tzw. zgromadzeń gminnych, większość przedstawicieli stanowiła jednak szlachta. Konstytucja przyznawała pełnię władzy wykonawczej księciu, tzn. królowi saskiemu, któremu przysługiwało ‘'Praw początkowanie'', czyli inicjatywa ustawodawcza. Główną rolę jako władza wykonawcza poza księciem odgrywała Rada Stanu, która składała się z ministrów, ministrowie byli mianowani przez króla i tylko od niego zależni. Rada Stanu przygotowywała projekty praw i funkcje sądownicze. Sejm jako władza ustawodawcza miał zbierać się co dwa lata i obradować tylko przez dwa tygodnie, Sejm składał się Senatu i Izby Poselskiej. Praktycznie władzę wykonawczą w kraju sprawowała tzw. Rada Ministrów składającą się z Rady Stanu i 12 radców tzw. referendarzy. Fryderyk August bardzo często przebywał poza Warszawą i granicami kraju. Konstytucja zapewniała polski charakter państwa, działo się to przez dwa ważne postanowienia tzn. zapewnienia konstytucyjne wszelkie urzędy sprawować mogą tylko obywatele Księstwa oraz , że akta urzędowe mają być spisywane w języku narodowym. Księstwo Warszawskie nie uzyskało jednak pełnej niepodległości, zwłaszcza w zakresie polityki zagranicznej, która znajdowała się w kompetencjach króla saskiego, a ten był bardzo zależny od Napoleona I. Poza ty m armia polska miała charakter polski ale była jednoczenie w pełni podległa francuskiemu dowództwu.

21 XII 1807 został ogłoszony Dekret grudniowy, który ściśle odnosił się do sprawy chłopskiej, konkretnie określał warunki odejścia chłopa ze wsi, jednoznacznie stwierdzając, że ziemia, zasiewy, inwentarz, budynki stanowiły własność szlachty. Chłop mógł opuścić wieś jednak za zgodą pana i po wcześniejszym wywiązaniu się z umów z panem. Dekret grudniowy ‘'zdejmował chłopu kajdany z nóg razem z butami''. W Księstwie obowiązywał także Kodeks Napoleona, wg. niego mieszczanie uzyskali pełne prawa nabywania dóbr ziemskich i piastowania urzędów, kodeks zrównywał mieszczan ze szlachtą w zakresie stosunków prawnych i sądowych. Życie Księstwa stało ciągle pod przygotowaniem do działań wojennych, w Księstwie zorganizowano stałą armię polską w liczbie 30 tysięcy dowodzoną przez księcia Józefa Poniatowskiego, poza tym część pułków polskich pełniła służbę w garnizonach niemieckich / przygranicznych, poza tym tzw. Legia Nadwiślańska brała udział w walkach po stronie Napoleona w Hiszpanii. W 1809 Napoleon musiał podjąć działania z tzw. V koalicją antyfrancuską, w tym czasie wojska austriackie arcyksięcia Ferdynanda Deeste wkroczyły w granice Księstwa Warszawskiego. Podeszły aż pod Warszawę, tutaj 19IV 1809 dochodzi do bitwy po Raszynem, nie zależnie od zwycięstwa polskiego ks. Józef Poniatowski zastosował nietypową taktykę, nie podjął obrony Warszawy, lecz sam ruszył z armią polską na pd-wsch odnosząc liczne sukcesy w walkach z Austriakami na terenach Galicji. Zmagania Napoleona z v koalicją zakończył pokój w Schunbrun, w sprawie polskiej zdecydowano o rozszerzeniu granicy Księstwa Warszawskiego o ziemie III zaboru austriackiego i okręg zamojski, natomiast kopalnie soli w Wieliczce miały stanowić wspólną własność Austrii i Księstwa Warszawskiego.

W 1812 kiedy Napoleon najeżdża Rosję, wtedy jego pół milionową wielonorodowościową armię wspierają Polacy tzn. 96 tysięczna armia dowodzona przez ks. Józefa Poniatowskiego. W następstwie przemocy granice Francji sięgały aż do 1815 roku po ujście Łaby, na południu obejmowały Toskanię i zach część państwa kościelnego, pn-wsch Włochy były w teorii oddzielnym państwem, ale rządził nimi Napoleon, jako ich król, w Westfalii i Hiszpanii panowali bracia Napoleona, a w Królestwie Neapolitańskim jego szwagier. Z kolei poza Prusami i Austrią wszystkie państewka niemieckie były skupione w tzw. Związku Reńskim, który pozostawał pod protektoratem Napoleona I, natomiast na wschodzie ostatnim państwem satelickim dla Napoleona było Księstwo Warszawskie. Z wolą cesarza Napoleona I liczyły się także Prusy, Dania, Austria i Szwecja. Pierwszy raz w swoich dziejach niemal cała Europa była zjednoczona, zjednoczenie to było jednak wymuszone orężem francuskim, przejawiało się w uleganiu woli jednego człowieka, dostarczaniu mu kontyngentu żołnierzy, stosowaniu zarządzeń o blokadzie kontynentalnej, ułatwianiu rozwoju gospodarki francuskiej. Mimo wszystko nie można powiedzie, że zjednoczenie Europy było czysto zewnętrzne i całkiem przejściowe. Dzięki zależności od Francji w krajach europejskich ogromnie rozszerzyło się używanie języka francuskiego i znajomość kultury francuskiej, a przede wszystkim ówczesne francuskie poglądy społeczne i prawne. Podobna do francuskiej była konstytucja Włoch oraz Księstwa Warszawskiego i Westfalii(1807) oraz konstytucja z 1808 w Bawarii, Neapolu i Hiszpanii. Zwykle nie trwały jednak długo, ale wszystkie zostawiły po sobie pamięć, której nie dało się zatrzeć. Zdecydowanie trwalszy w wielu krajach był Kodeks Napoleona, wszędzie natrafiał on na opór szlachty i duchowieństwa, ale poza Włochami utrzymał się po upadku Napoleona. W całej także prawie Europie naśladowano wtedy francuski model państwa tzw. centralistycznego, którego cecha była równość wszystkich obywateli wobec prawa. Tym samym w Europie znoszono prawa i przywileje feudalne oraz uprawnienia rzemieślników cechów, burżuazji zapewniano awans polityczny. Wszystko to co Francja osiągnęła na drodze rewolucji (oddolnej) to Europa związana z Francją uzyskała na drodze odgórnej (wg. wzorców francuskich). Zmiany w każdym kraju przebiegała inaczej i na ogół wg. pewnego kompromisu. Ten kompromis był najdalej posunięty w Księstwie Warszawskim, Napoleon tylko częściowo ograniczył przywileje szlacheckie. Szlachta nadal miała przewagę w Izbie Poselskiej, sądownictwie, w administracji , jednak chłopi uzyskali wolność osobista, ale nie otrzymywali ziemi, część chłopów wraz z mieszczaństwem mogła jednak wybierać przedstawicieli do Sejmu. Księstwo Warszawskie miało silną władzę monarchiczną podobnie jak inne państwa napoleońskie, na wzór Francji kraj dzieliło się na departamenty. Praktycznie jednak Księstwo Warszawskie wg. Napoleona miało być bazą wojskową, dostarczać żołnierzy i pieniędzy oraz importować towary francuskie. Mimo roli państwa wasalnego część szlachty i ogromna większość mieszczaństwa była oddana Napoleonowi, przekreślił on przecież dzieło rozbiorów i dał awans społeczności mieszczańskiej, zwiększał możliwość wpływów oświecenia na ziemie polskie, ożywił nadzieję na pełne odrodzenie państwa polskiego. Mimo niewielkich rozmiarów Księstwo Warszawskie było jednym z najważniejszych filarów hegemonii napoleońskiej w Europie.

Trudno o jednoznaczny bilans epoki napoleońskiej, niewątpliwie nigdy dotąd nie zmieniło się w Europie i świecie tak wiele w tak krótkim czasie. Rządy I konsula, potem cesarza Francuzów powstały na fundamencie zdobyczy rewolucji francuskiej. Napoleon uczynił z zasad rewolucji napędową siłę mocarstwowości polityki Francji. Zasadniczą podstawą zmian wewnętrznych państw stał się Kodeks Napoleona, nawet do dnia dzisiejszego. Kodeks Napoleona stanowi podstawę systemów prawnych wszystkich demokratycznie rządzonych państw. Napoleon Bonaporte przez kilka lat cieszył się w Europie wielką popularnością i podziwem, powstawała legenda Napoleona, która była zapowiedzią nowej romantycznej epoki. Napoleon symbolizował sukces rewolucji francuskiej, był uosobieniem równości szans dla obywateli, z kolei awansowani do rangi książąt i marszałków ludzie tzw. niskiego stanu tworzyli pomost między tzw. starym i nowym porządkiem. W tej sytuacji najwięcej skorzystała burżuazja. Napoleon przegrał, jako jednostka i władca Francji, zwyciężył jednak jako najwybitniejszy przedstawiciel swojej epoki. Nawet podstawy XX-wiecznej Europy tkwią głęboko w czasach rewolucji francuskiej i Napoleona Bonaparte.