Moja kartoteka - refleksje po lekturze "Kartoteki" Tadeusza Różewicza

Język polski, Współczesność

"Kartoteka" Tadeusza Różewicza to coś zupełnie nowego w naszej literaturze, to dramat odbiegający swą budową, a także zawartością od tradycyjnego utworu tego gatunku. Sztuka ta, co jest bardzo ważne dla jej interpretacji, w zasadzie ani się nie zaczyna, ani się nie kończy, brak tutaj również tradycyjnego podziału na akty i sceny. Treść zaś jest na pozór banalna i małostkowa, nie przekazuje żadnych idei czy wzniosłych myśli. Jednak pod płaszczykiem tego "bałaganu" i wynaturzenia ukryte zostały głębokie przemyślenia autora nad sobą samym, nad otaczającymi go ludźmi oraz nad czasami, w jakich przyszło mu żyć.

Czymże więc jest owa kartoteka? To po prostu czyjś życiorys, ale nie biografia pisana przez jednego człowieka, ani też nie autobiografia, to tak jakby ktoś pozbierał do jednej szuflady różne kartki z informacjami o danej osobie. Część tych kartek wypełniają zapiski samego bohatera - są to okruchy zdarzeń, jakie pozostały mu w pamięci, a pozostałe strony wypełnili inni, którzy go kiedyś znali lub nawet tylko się z nim jednorazowo zetknęli. W "Kartotece" Różewicza te kartki są w wielkim chaosie, bo każda z nich jest przywoływana przez pamięć bohatera całkiem odruchowo i bez jego woli. Dlatego na scenie dramatu nie widać żadnej całości, coś pojawia się nagle, jakiś człowiek, jakaś rozmowa i nagle się urywa; żaden wątek nie zostaje doprowadzony do końca. Tak to po prostu bywa z pamięcią - jest ulotna, a dodatkowo przesiewa nasze życie przez sito i potem pozostają po nim tylko strzępy, czasem nawet nie wiadomo, dlaczego właśnie te, a nie inne. Sami możemy tego doświadczyć na własnej pamięci. Mimo że jesteśmy młodzi i właściwie wszystko jeszcze przed nami, to już tak wiele z naszych wspomnień uleciało. Podobne jak po "Kartotece" przemyślenia na temat ludzkiej pamięci miałam, gdy, będąc kiedyś w jednej z galerii, obejrzałam obraz właśnie pod tytułem "Pamięć". Całe płótno wypełniały plamy czy figury o różnych wielkościach, kształtach i barwach. Tak i ja wyobrażam sobie naszą pamięć - jedne zdarzenia są bardziej wyraziste i bogatsze w szczegóły inne mniej, a każde z nich ma dobraną przez nasze zmysły barwę. Różewicz ujmuje to bardzo podobnie, sytuacje w "Kartotece" są różne: bardziej skomplikowane i proste, epizody bez znaczenia i sceny dające nam wiele informacji o poglądach i uczuciach Bohatera.

Bohater "Kartoteki" to ktoś, o kim niewiele mamy konkretnych informacji, bo przecież to, co o nim wiemy, pochodzi tylko z jego pamięci. Jest on człowiekiem bez imienia i bez nazwiska, każdy mówi do niego inaczej, nie ma określonego wyglądu, zawodu - występuje w różnych rolach. Nie znamy też jego wieku - dla każdego, z kim się spotyka, reprezentuje inny okres swojego życia: raz ma lat siedem, raz osiemnaście, a kiedy indziej trzydzieści osiem. Jednak z dialogów z ludźmi, którzy do niego przychodzą, można dowiedzieć się w jakich czasach żyje, a w związku z tym co przeżył. Jest on przedstawicielem "pokolenia Kolumbów"- jak nazwał ich Roman Bratny - pokolenia tragicznego, okrutnie doświadczonego przez los. Wojna zabrała im najpiękniejsze lata młodości, kiedy w każdym kształtuje się system wartości. Gdy wojna się skończyła, byli zagubieni, nie umieli żyć w normalnej rzeczywistości już jako dorośli, samodzielni ludzie. W tę moralną pustkę wkroczył nowy totalitaryzm - komunizm, w który wielu z nich uwierzyło. Bohater również przyznaje się do tego mówiąc, że "klaskał". Teraz, wspominając, bardzo to przeżywa i żałuje swego postępowania. Oba totalitaryzmy, jakie przeżył, zniszczyły psychicznie Bohatera - człowieka wrażliwego. Po latach bowiem zrozumiał, że to nie on kierował swoim losem, iż ktoś inny za niego układał kartotekę jego życia, a tym kimś byli ludzie, którzy posiedli władzę kreowania historii.

Z "Kartoteki" - pamięci Bohatera dowiadujemy się o jego losach, ale to nie wszystko, należy jeszcze spojrzeć na to, jak te losy go ukształtowały, do czego go doprowadziły, a więc jak wyglądają ostatnie zapiski w kartotece. Kogo tu spotykamy? Człowieka leżącego, pogrążonego w swoich wspomnieniach. Nic go już nie interesuje, żadne idee, nie wierzy bowiem, by miał jakąś siłę stwórczą. Cechuje go zagubienie, strach, sam już nie wie, kim jest - jego rozbita osobowość składa się z wielu elementów, które nie za bardzo do siebie przylegają i które połączone są jedynie zewnętrznie. Próbuje jednak poszukać swojej tożsamości i dojść do swego wnętrza, ale na pytanie sekretarki: co tam jest, odpowiada: "Nic. Wszystko jest na zewnątrz. Ale to wszystko przepływa przeze mnie". Bohater wychodzi z wszystkich zakrętów historii "ocalony", ale tylko zewnętrznie i pozornie, jego wnętrze jest puste, nie może się dostosować do nowego świata. Jeszcze innym bólem Bohatera jest poczucie braku zrozumienia u innych dla jego cierpień. Nie rozumieją go zarówno ci ze starszego pokolenia, których ukształtowała dawna rzeczywistość, jak i młodzi, którzy nie przeżyli wojny. Leży więc Bohater na łóżku, pozostawiony sam sobie, a jedyne, co go nie opuszcza to wspomnienia. Losy, które ma on za sobą to wydarzenia, w jakich udział brał autor "Kartoteki", dlatego można powiedzieć, że utwór ten to wyraz wspomnień oraz związanych z nimi rozterek, które dręczą autora i które były siłą stwórczą "Kartoteki".

Czy każdy z nas mógłby stworzyć swoją własną "kartotekę"? Myślę, że każdy z nas już ją ma, jest nią przecież nasza pamięć. Cały czas z resztą rośnie w niej liczba kartek - zdarzeń, które w niej są umieszczane. Nasza kartoteka żyje razem z nami, obok nas, kartki zmieniają swoje barwy, czasem blakną, czasem nawet giną. Nie jest to tak bogaty zbiór jak "kartoteka" Bohatera, ale przecież jeszcze wszystko przed nami, jeszcze zapełnią się nasze kartki i może także będzie to warte przekazania innym.

Podobne tematy

Polska jesień 1939 roku w wierszach poetów starszej generacji.

"Pieśń o żołnierzach z Westerplatte" - Gałczyński...

Młoda Polska - manifesty i programy epoki

Młoda Polska - okres w dziejach literatury polskiej...

Publicystyka epoki oświecenia

W okresie oświecenia rozwija się publicystyka....

Żródła: wikipedia.pl, teksty nadesłane

Serwis matura memento.pl jest serwisem społecznościowym, publikuje materiały nadesłane przez internautów i nie odpowiada za treść umieszczanych tekstów oraz komentarzy. Serwis matura memento.pl dokłada wszelkich starań, aby weryfikować nadsyłane materiały oraz dbać o ich zgodność z polskim prawem.
  

Ebooki edukacyjne

Dobre wypracowania
Jak samodzielnie pisać wypracowania i otrzymywać z nich wysokie oceny bez większego wysiłku?

Jak zdać egzamin?
Poznaj metody i sztuczki, aby bezstresowo i zawsze pozytywnie zdać każdy egzamin!

Techniki pamięciowe dla każdego
Jak wykorzystać moc swojego umysłu poprzez efektywne techniki pamięciowe i zapamiętać wszystko czego potrzebujesz?

Szybka nauka języków obcych
Jak szybko i skutecznie uczyć się języków obcych, wykorzystując możliwości własnego umysłu?

Szybka nauka
93 specjalne ćwiczenia, dzięki którym nauka nie będzie sprawiać Ci problemów