Nowa literatura pisze traktat moralny dla każdego z nas

Język polski, Współczesność

Nową literaturę zasadniczo można podzielić na dwie grupy w zależności od autorskich intencji. Do pierwszej grupy zalicza się wszelką literaturę pisaną dla zysku - kryminały, romanse, powieści sensacyjne, polityczne, horrory. Zazwyczaj wartość poznawcza tych pozycji jest żadna, ale ludzie je kupują i to się liczy. Druga grupa to literatura pisana dla przyjemności lub z nieprzemożonej potrzeby autora. Ta jest niepoczytna, ale znacznie bardziej ambitna od tej, którą zalicza się do grupy pierwszej. Jeśli autor pisze z wewnętrznej potrzeby, to zwykle czyni to, aby się jakimiś spostrzeżeniami z czytelnikiem podzielić. A spostrzeżenia te, to różnorakie prawdy dotyczące ludzi i życia.

Współczesny twórca nie może być obojętny na to, co dzieje się ze społeczeństwem. Dlatego wielokrotnie wyraża swoją krytyczną opinię na temat zachodzących wokół niego przemian. Gani to, co wydaje mu się złe i niebezpieczne lub po prostu nienaturalne. Doskonałym przykładem takiej krytycznej opinii o społeczeństwie może być "Operetka". Gombrowicz pokazuje bezsens praw rządzących ludzkich życiem. Człowiek z lubością stwarza formy, konwenanse, obyczaje, aby potem stać się ich niewolnikiem. W ludzkim zachowaniu dominuje masochistyczna tendencja do samoograniczania się. Najpierw człowiek nakłada na siebie szereg reguł, zakazów i nakazów, a później z ich powodu cierpi, czuje się nimi skrępowany. Nie ma zaś dość wyobraźni i odwagi, aby te przepisy złamać. Tak można pokrótce opisać postępowanie mistrza Fiora, dyktatora mody. Strój jest w "Operetce" symbolem ubezwłasnowolnienia, historycznego samoograniczenia się ludzkości. Na szczęście, pisarz kończy utwór optymistycznym przesłaniem, że są wciąż wśród nas ludzie prości, naturalni, nie zepsuci przez formę i że ci są zdolni ocalić największe wartości - nawet świętą ludzką nagość.

Nowa literatura wielokrotnie podejmuje problem sposobów zarządzania społeczeństwem. Jak nim rządzić - demokratycznie, totalitarnie czy też pozostawić je anarchii? Kto ma nim rządzić - proletariat, tyran czy inteligencja? Głosem w tej dyskusji jest doskonała sztuka Sławomira Mrożka "Tango". Pod przykryciem dramatu rodzinnego, autor pokazuje ważkie problemy polityczne. Jest on przekonany, że inteligencja, która wywalczyła sobie nieograniczoną swobodę działania, nie jest już w stanie sprawować w społeczeństwie kierowniczych funkcji. Dzieje się tak z dwóch powodów. Po pierwsze, część elity intelektualnej narodu oddaje się całkowitej bezczynności, rozpasaniu, a nawet popada w anarchię (rodzice Artura). Po drugie, reszta tej grupy nie ma dość siły, aby nad wytworzonym w ten sposób chaosem zapanować (sam Artur). Artur jest obciążony inteligencką tradycją. Jego działanie nie jest wystarczająco zdecydowane, szarpią nim wewnętrzne rozterki dotyczące formy, w jaką powinien swoje rządy ubrać.

Jedyną siłą zdolną do rządzenia rodziną okazuje się prosty, gruboskórny, ciemny jak tabaka w rogu Edek. On nie ma żadnych uprzedzeń, nie skaziła go żadna filozofia, w jego ręku jest brutalna siła. On jeden może narzucić bohaterom dramatu swoją wolę. "Tango" jest więc ostrzeżeniem przed tyranią, przed rządami osób niekompetentnych, które mogą dla uzyskania władzy wykorzystać konflikty w łonie inteligencji, która, co by tu nie mówić, ma większe predyspozycje do rządzenia niż zwyczajny prostak.

Pisarze przestrzegają każdego, kto zada sobie trud zaznajomienia się z ich poglądami, przed omyłkami, których przyszłe skutki mogą być gorsze niż fatalne. Z uporem starają się pokazać czytelnikom, że ich dzisiejsza niefrasobliwość i brak przyszłościowego myślenia mogą się w przyszłości okazać dla nich zgubne w skutkach. Z tego powodu w literaturze mnożą się katastroficzne wizje przyszłości. Zazwyczaj są one karykaturalne i przejaskrawione. W ten sposób mają wyczulać czytelnika na zło, którego na co dzień nie zauważa. Tego typu przestrogami są powieści "Mała apokalipsa" i "Rok 1984", choć "Mała apokalipsa" to raczej epitafium minionej epoki. Natomiast "Rok 1984" jest ostrzeżeniem przed widmem totalitaryzmu, który potrafi w nie postrzeżony sposób zawładnąć każdą dziedziną ludzkiego życia. Jest to oczywiście literacka utopia, która dziś nie ma wielkich szans na, choćby tylko częściowe, spełnienie, ale zawsze jest potencjalnym zagrożeniem.

Dziś gorszym problemem niż system totalitarny może okazać się rozpad życia społecznego i brak jakiegokolwiek systemu. Wyraz tej obawie daje Jan Józef Szczepański w szkicu "Piąty Anioł". Spostrzega on realne zagrożenie kryjące się w ruchach pacyfistycznych i anarchistycznych, negujących dorobek cywilizacji. Odrzucenie wszelkich wartości dzisiejszego świata, choć są one wątpliwej jakości, może okazać się na szerszą skalę bardzo niebezpieczne. Na takie zagrożenie wskazuje przykład społeczności hippisowskiej, bardzo podatnej na mistyczne wpływy jednostek, które mogły swą charyzmę wykorzystać do zbrodniczych celów. Tak postąpił Charles Manson, dominując siłą swego fanatyzmu grupkę rozkapryszonych, młodych ludzi i czyniąc z nich barbarzyńców, żyjących na poziomie prehistorycznym.

Choć twórcy podają nam wiele ostrzeżeń i recept na życie, to zdają sobie oni sprawę, że nie są w stanie przedłożyć nam gotowego wzoru postępowania, który dałby się zastosować do wszystkich życiowych sytuacji. Nie ma jednej prawdy i nikt nie jest w stanie poznać sensu i celu wszechrzeczy. O tym każdy doskonale wie. Daje to do zrozumienia Tadeusz Konwicki w swoich rozważaniach w "Małej apokalipsie". O tym też pisze Jan Józef Szczepański. Wobec tego nową literaturę należy traktować jako zbiór filozoficznych dysput i propozycji, z których możemy dowolnie czerpać to, co nam odpowiada. Pobudza ona do myślenia, wyrywa z toku szarej codzienności, powoduje, iż naprawdę żyjemy. Żyjemy, to znaczy myślimy i mamy świadomość, że prócz przemieniania materii od czasu do czasu pozwalamy sobie na luksus krytycznej oceny tego, co nas na co dzień pochłania bez reszty.

Podobne tematy

Na czym polega mesjanizm narodowy w widzeniu księdza Piotra?

Bóg nie odpowiedział dumnemu Konradowi, miotającemu...

Podobieństwa i różnice w postawie i losach A. Kmicica i J. Soplicy

Soplica: w młodości hulaka, mający za sobą...

Miłość romantyczna

Miłość w romantyźmie jest: jednym z...

Motywy mitologiczne i biblijne inspiracją dla twórców współczesnych.

-Jan Kochanowski "Czego chcesz od nas Panie" - motyw...

Scharakteryzuj zjawisko sarmatyzmu

Sarmatyzm głosił, że Polacy pochodzą od...

Żródła: wikipedia.pl, teksty nadesłane

Serwis matura memento.pl jest serwisem społecznościowym, publikuje materiały nadesłane przez internautów i nie odpowiada za treść umieszczanych tekstów oraz komentarzy. Serwis matura memento.pl dokłada wszelkich starań, aby weryfikować nadsyłane materiały oraz dbać o ich zgodność z polskim prawem.
  

Ebooki edukacyjne

Dobre wypracowania
Jak samodzielnie pisać wypracowania i otrzymywać z nich wysokie oceny bez większego wysiłku?

Jak zdać egzamin?
Poznaj metody i sztuczki, aby bezstresowo i zawsze pozytywnie zdać każdy egzamin!

Techniki pamięciowe dla każdego
Jak wykorzystać moc swojego umysłu poprzez efektywne techniki pamięciowe i zapamiętać wszystko czego potrzebujesz?

Szybka nauka języków obcych
Jak szybko i skutecznie uczyć się języków obcych, wykorzystując możliwości własnego umysłu?

Szybka nauka
93 specjalne ćwiczenia, dzięki którym nauka nie będzie sprawiać Ci problemów