Nowatorstwo poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej
Język polski, Okres MiędzywojennyJednym z głównych jego czynników jest "odpatetyzowanie" i "uzwyczajnienie" wiersza - zerwanie z nastrojowością według przepisu młodopolskiego. Źródłem lirycznym stają się wydarzenia dnia codziennego, powszednie realia, którym Pawlikowska potrafi nadać przekonującą rangę poetycką: "Czas jak to Czas, krawiec kulawy, z chińskim wąsem, suchotnik żwawy, coraz to inne skrawki przed oczy mi kładzie, spoczywające w ponurej szufladzie. Czarne, bure, zielone i wesołe w kratki, to zgrzebne, szare płótno, to znów atłas gładki.". Rezygnacja z fałszywej wzniosłości charakteryzuje również lirykę miłosną Pawlikowskiej. Ambicją poetki jest stworzyć nową zupełnie konwencję tego typu poezji. Nie wystarczał jej opis uczucia - zyskało ono bowiem rangę problemu psychologicznego i intelektualnego.
Pawlikowska to racjonalistka, widzi ona i umie przekazać ziemski i zmysłowy charakter swoich uczuć. Za dowód tych rygorów uznać wypadnie chociażby formę i styl wierszy, szczególnie zaś dla nowej konwencji reprezentatywnych "Pocałunków". Pawlikowska okazuje się mistrzynią poetyckiej miniatury, opartej na jednej i głównej metaforze - nie tylko odnowicielką gatunku (po Kochanowskim czy Morsztynie), ale w zasadzie jego twórczynią w nowoczesnej poezji polskiej.
Poprzez miniaturę, poprzez jej aforystyczny i zwięzły styl, potrafi ona przekazać różnorodny zestaw zainteresowań i uczuć. Rolę pierwszorzędną grywa w tym poetyckim epigramacie pointa. Utwór bywa na ogół obrazkiem, bardziej opisem sytuacji niż refleksją. Cały ciężar poznawczy spoczął przeto na poincie, zadziwiająco trafnej i zróżnicowanej, właściwie bardzo bliskiej dowcipowi. Konstrukcja dowcipu i konstrukcja dobrej metafory leżą bowiem obok siebie, nie tylko u Pawlikowskiej. Oto przykład pointy celowo prozaicznej:
-
"Słońce stanęło w zenicie, oglądam się na przebytą drogę:
to ma być moje życie?
Patrzeć na to nie mogę!"
("Przebyta droga")
-
"Morze jest dzisiaj smutne.
Westchnienia się żalą przy brzegu porośniętym siwozłotą sierścią.
Jak pierś wznosi się fala i ginie za falą.
Morze wzdycha falami.
Ziemia - moją piersią."
("Westchnienia")
-
"Fotel i książki, i świeca z cieniem, i nagle w świecy
jęk pełen skarg: To ćma płonie jasnym płomieniem jak sama Joanna d'Arc..."
("Ćma")
-
"Przyrzekam wam miłość dozgonną, siwe dzwonki szaleju, błędna belladonno, sowo,
nowiu, ropucho, puchaczu i hieno, tytoniu bladolicy.
Ja, wiedźma bez ożoga.
Kocham cię i do serca tulę, rodzino czarownicy, podejrzana, kochana..."
("Rodzina czarownicy")
-
"Z naszej Ziemi, głośnej i jaskrawej, Gdzie nad miłość godniejsze są sprawy,
Gdzie szaleństwa nie ma czym ugościć, Chcę się wydrzeć, by z sercem rozbitem
I płonącym spaść aerolitem W twoje pola, w twoją mgłę namiętności..."
("Do Wenus")
-
Wspomnieć należy tutaj również o wpływie tradycji polskiej poezji na lirykę Pawlikowskiej. Pod
tym przecież wpływem powstały jedne z najpiękniejszych jej liryków: "Lenartowicz" (którym
zachwycał się Żeromski) i "Najpiękniejsza zwrotka", rozpoczynająca się cytatem z "Ciszy
morskiej" Mickiewicza. Te dwa teksty w sposób szczególnie dobitny ukazują, jak wielką wagę
przywiązywała poetka do klasycznie wyważonego słowa, jak obce było jej poetyckiemu
racjonalizmowi rozwichrzenie i wielosłowie wiersza. Dlatego zapewne zachwycał się nią zawsze
Julian Przyboś, zdecydowany przeciwnik skamandryckiego "czyhania na Boga" i związanej z nim
jakiejś swoistej nieodpowiedzialności poetyckiej.
Liryka Pawlikowskiej wzbogacona została o jeden jeszcze szczegół niezwykle cenny: malarską wyobraźnię poetki. Z niej wywodzi się kolorystyka, zdecydowana i sugestywna, operująca kontrastowymi barwami, podporządkowana prawom malarskiego widzenia świata.
Ta "malarskość" jest bardzo znamienna dla konstrukcji poetyckiej wyobraźni Pawlikowskiej i nietrudno ją połączyć z rodowym pochodzeniem poetki, córki Wojciecha Kossaka. Sięgnijmy więc po przykłady:
-
"Pyszne lato, paw olbrzymi, stojący za parku kratą, roztoczywszy wachlarz
ogona, który się czernią i fioletem dymi, spogląda wkoło oczyma płowymi,
wzruszając złotą i błękitną rzęsą."
("Pyszne lato")
-
"Jabłko z modrym konturem, kwadratowo krzywe, pociągnięte zielenią, którą
kraplak plami, ma na policzku białe światełko, jak żywe, i jest jabłkiem
przy jabłku, w jabłkach, pod jabłkami."
("Olejne jabłka")
Podobne tematyMotywy mitologiczne i biblijne inspiracją dla twórców współczesnych.
-Jan Kochanowski "Czego chcesz od nas Panie" - motyw... Dramat Sławomira Mrożka
Sławomir Mrożek (ur. 29 czerwca (błędna,... Wielcy polskiego oświecenia: Leszczyński, Konarski, Staszic, Kołłątaj
KONARSKI Stanisław (1700-1773): Pijar, pedagog,... Rodzaje i gatunki literackie w II poł. XVIII wieku...
Oświecenie w Polsce trwa od połowy XVII wieku do... Kazimierz Wierzyński - arbiter elegantiarum liryki międzywojennej
Określenie arbiter elegantiarum wprowadził po raz... |
Serwis matura memento.pl jest serwisem społecznościowym, publikuje materiały nadesłane przez internautów i nie odpowiada za treść umieszczanych tekstów oraz komentarzy. Serwis matura memento.pl dokłada wszelkich starań, aby weryfikować nadsyłane materiały oraz dbać o ich zgodność z polskim prawem.
Ebooki edukacyjne
Dobre wypracowania
Jak samodzielnie pisać wypracowania i otrzymywać z nich wysokie oceny bez większego wysiłku?
Jak zdać egzamin?
Poznaj metody i sztuczki, aby bezstresowo i zawsze pozytywnie zdać każdy egzamin!
Techniki pamięciowe dla każdego
Jak wykorzystać moc swojego umysłu poprzez efektywne techniki pamięciowe i zapamiętać wszystko czego potrzebujesz?
Szybka nauka języków obcych
Jak szybko i skutecznie uczyć się języków obcych, wykorzystując możliwości własnego umysłu?
Szybka nauka
93 specjalne ćwiczenia, dzięki którym nauka nie będzie sprawiać Ci problemów