Odbicie prądów artystycznych epoki w liryce (Tetmajer, Kasprowicz, Staff)

"Koniec wieku XIX" (Kazimierz Przerwa-Tetmajer) zarysował i zdefiniował problematykę dekadentyzmu, niemocy działania, bezsensu wszelkiej aktywności. Przekleństwo, ironia, wzgarda, rozpacz, walka, byt przyszły, użycie - kolejno wymieniane formy przeciwdziałania człowieka nastrojom schyłkowym okazują się nieprzydatne, względne, pozbawione sensu. Zapytuje więc poeta dramatycznym zdaniem: "Ale czyż mrówka rzucona na szyny może walczyć z pociągiem, nadchodzącym w pędzie?". Oto katastroficzna wizja człowieka wrzuconego w wir historii dziejów, wir "nadchodzący w pędzie" i niszczący kulturę, cywilizację. Podobnie wyglądają "Hymny" (Jan Kasprowicz) z tomu "Ginącemu światu". "Hymny" dokonują głęboko pesymistycznej diagnozy współczesnej cywilizacji i kultury, odwołują się do "poetyki krzyku", a więc ekspresjonistycznych, gwałtownych obrazów konania człowieka, świata, historii.

Głównym przedstawicielem impresjonizmu w polskiej poezji był Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Problematykę impresjonistyczną odnaleźć także można w niektórych lirykach Leopolda Staffa. W wierszu impresjonistycznym rzeczywistość ujmowana jest jako wrażenie chwili, subiektywna projekcja podmiotu, przeżywającego pozaintelektualne, nieokreślone, ale zarazem fascynujące stany psychiczne. Klasycznym już dziś przykładem impresjonistycznej wizji świata jest wiersz Kazimierza Przerwy-Tetmajera "Melodia mgieł nocnych". Rzeczywistość tatrzańska zostaje przeobrażona w materię subiektywnych doznań podmiotu, a górski krajobraz ulega nasyceniu treściami emocjonalnymi. Nie bez znaczenia dla praktyki impresjonistycznej pozostają również próby zbliżenia tekstu literackiego, poetyckiego do innych form artystycznego wyrazu: muzyki i plastyki, dzięki czemu poezję tę odbiera się nie intelektem, ale zmysłami. Utwór Tetmajera programowo wykorzystuje takie sposoby kreacji dzieła poetyckiego, które pozwalają imitować obraz malarski i dźwięk muzyczny. W pełni nastrojowym, impresjonistycznym utworem literackim jest również "Deszcz jesienny" Leopolda Staffa. Melodyjnej wrażeniowości wiersza towarzyszy, równie charakterystyczna dla tej techniki poetyckiej, fragmentaryczność kompozycyjna - operowanie pytaniami bez odpowiedzi, obrazami niepojęciowymi i zmiennymi.