Państwo polskie za panowania Bolesława Chrobrego

Bolesław I Chrobry (Wielki) (ur. 967 w Poznaniu, zm. 17 czerwca 1025) - książę Polski od 992 roku, pierwszy koronowany król Polski (od 1025 roku) z dynastii Piastów, w latach 1003-1004 był także księciem czeskim. Był synem Mieszka I, księcia Polski, i Dobrawy Przemyślidki, czeskiej księżniczki. Objął rządy w 992 roku, wypędzając krótko potem swoją macochę Odę i przyrodnich braci. Sojusznik cesarza Ottona III, gościł go w 1000 roku w Gnieźnie na tzw. zjeździe gnieźnieńskim. Po śmierci Ottona III (1002) znalazł się w konflikcie z jego następcą Henrykiem II Świętym, prowadząc z nim długotrwałe wojny (1002-1018), zakończone pokojem w Budziszynie i zajęciem Milska i Łużyc. W 1018 roku zdobył Kijów, osadzając na ruskim tronie swojego zięcia Światopełka I. W 1019 roku przyłączył do swojego państwa Grody Czerwieńskie. Popierał akcje misyjnego Wojciecha Sławnikowica, biskupa praskiego i Brunona z Kwerfurtu. W 1000 roku doprowadził do powstania metropolii gnieźnieńskiej i trzech biskupstw (kołobrzeskiego, krakowskiego, wrocławskiego).

Po śmierci Mieszka władzę przejął jego syn z pierwszego małżeństwa - Bolesław (992 - 1025 ). Chrobry zaraz na początku swojej kariery musiał rozprawić się ze swoimi przyrodnimi braćmi, co uczynił jednocząc cele patrymonium pod swą władzę (wraz z macochą przegnał ich a doradców kazał oślepić ). Sprzyjała mu trochę sytuacja międzynarodowa, albowiem Niemcy mieli w tym czasie dwa problemy. Pierwszy to małoletniość i regencja (sprawowanie rządów w imieniu władcy ) cesarza. Z drugiej strony byli zmuszeni tłumić powstania plemion Słowiańskich i potrzebne im były posiłki z Polski. Trzecim dodatkowym czynnikiem była sprawa biskupa Praskiego Wojciecha. Pochodził on z możnego rodu Sławkowiców. Ród ten przez pewien czas stanowił zagrożenie dla panującej w Czechach dynastii Przemyślidów. Na skutek surowych wymagań biskup został z Pragi usunięty i udał się do Rzymu. Po jakimś czasie wymordowano w Czechach ród Sławkowiców. Gdy Wojciech przebywał na dworze papieża stał się postacią bardzo znaną, powszechnie szanowaną.

Papież w sprawie Wojciecha powziął następującą decyzję, jeśli nie przyjmie go władca czeski, to Wojciech winien udać się na misję do pogan. Władca czeski wówczas Bolesław Pobożny, stwierdził, że Wojciecha nikt nie chce w Pradze na oczy widzieć, tak więc Wojciech udał się do Polski (Bolesław Chrobry zaproponował mu gościnę z możliwością podjęcia misji w kraju Prusów ). W 997 r. biskup został wyprawiony z misją do pogańskich Prusów, gdzie poniósł śmierć męczeńską. Misja co prawda nie udała się pod względem teologicznym , ale przez Chrobrego została umiejętnie wykorzystana. Chrobry wykupił ciało męczennika, szeroko rozeszła się sprawa o jego świętości, wybudował katedrę w Gnieźnie, aktywnie poparł starania o kanonizację, czyli o akt kościelny, mocą którego zmarły zostaje uznany za świętego. W tym czasie miejsce , gdzie spoczywał św. Wojciech zasłynęło rychło cudami. Nie należy zapominać, że zbliżał się rok 1000 i w całej Europie powszechnie oczekiwano końca świata. Dorosły już Otton III postanowił wybrać się do Gniezna z uroczystą pielgrzymką. Został przyjęty bardzo wystawnie, zaś na zjeździe podjęto szereg ważnych decyzji za zgodą papieża i cesarza (były to decyzje w dziedzinie politycznej i kościelnej ). W dziedzinie kościelnej Polska otrzymała niezależną metropolię kościelną z arcybiskupstwem w Gnieźnie i powołano trzy biskupstwa : w Krakowie, Wrocławiu, Kołobrzegu. W dziedzinie politycznej korzyści nie są tak oczywiste. Historycy interpretują to w ten sposób , że Chrobry otrzymując diadem i włócznię św. Maurycego i był mianowany patrycjuszem rzymskim i współpracownikiem cesarstwa rzymskiego. Mogło to oznaczać , że Chrobry zwolniony został od płacenia trybutu, mogło to również oznaczać, że zgodę cesarza na koronację. Należy również pamiętać, że Otton III nosił się z zamiarem powołania monarchii uniwersalnej, w skład której wchodziłyby cztery wielkie krainy: Germania, Italia, Frankonia, Sławonia. Przypuszcza się, że władcą Sławonii miał zostać Chrobry , ale polityka Ottona nie znalazła poparcia wśród niemieckich elit politycznych, które zahamowały możliwość koronacji. a po śmierci Ottona III zarzucono ten kierunek polityki.

W 1002 r. korzystając z zamieszek jakie wybuchły w Niemczech po śmierci Ottona III Chrobry zajął Łużyce, Milsko, Miśnię, oraz wszedł w konflikt z Henrykiem II Bawarskim nowym władcą Niemiec. Była nawet próba zamordowania władcy polskiego na zjeździe obu monarchów. W następnym roku Chrobry korzystając z nieporozumień dynastycznych na dworze czeskim, i który początkowo popierał różnych pretendentów do korony czeskiej, potem sam będąc wezwany przez panów czeskich przejął władzę , a władcę Czech Bolesława Rudego kazał oślepić. Lata 1003- 1004 to okres największego zasięgu terytorialnego władztwa Chrobrego. W skład tego władztwa obok ziem wchodzących w skład patrymonium wchodziły jeszcze Czechy, Morawy, Słowacja, Milsko, Łużyce, jednak Chrobry długo nie utrzymał się w Pradze. Cesarz zażądał hołdu , którego Chrobry odmówił, tak więc w 1004 r. interwencja Henryka doprowadziła do osadzenia na tronie czeskim brata Rudego- Jaromira , zaś sam Chrobry musiał Pragę opuścić, gdyż w Czechach wybuchło powstanie przeciw rządom polskim. Doszło też do bezpośredniej wojny z Niemcami, w wyniku której Henryk dotarł aż pod Poznań. Zawarto wtedy pokój, w którym Chrobry oddał Milsko i Łużyce, zrezygnował z Czech, zachował Morawy i pełną niezależność wobec Henryka. Dwa lata później (1007 - 1013 ) doszło do nowej wojny polsko-niemieckiej. W wojnie tej Henryk korzystał z posiłków pogańskich Wieletów. W 1013 r. został zawarty kolejny pokój.

Chrobry zatrzymał sporne terytoria ale pod warunkiem płacenia trybutu. Układ ponadto przewidywał , że Henryk dostarczy Chrobremu posiłków przeciw Rusi Kijowskiej, natomiast Chrobry dostarczy Henrykowi posiłków na wyprawę do Włoch. Chrobry nie wywiązał się z powyższej umowy, mimo iż sam otrzymał pomoc od Henryka. Stało się to powodem nowej wojny (1015 - 1018 ). Wojna ta skończyła się pokojem w Budziszynie. Mocą tego pokoju Chrobry zatrzymał Milsko i Łużyce. W tym samym roku Chrobry ponownie wyprawił się na Kijów , opanował też odłączone w międzyczasie Grody Czerwieńskie. Ostatnim ważnym aktem jego panowania była koronacja, już po śmierci Henryka II w 1025 r. W tym też roku Chrobry zmarł.

Rezultaty panowania Bolesława Chrobrego:

Podczas wojen bilans ich był niekorzystny dla Polski. Odpadło wtedy Pomorze zachodnie, utracono prawdopodobnie Morawy i Słowację. Narastały również napięcia społeczne , albowiem koszta wojen ponosili kmiecie, którzy byli zmuszani do danin i posług, również i drużyna nie odnosiła poważniejszych korzyści. Dlatego też powszechnie przypuszcza się , że wyprawa na Ruś w 1018 r. miała przede wszystkim charakter łupieżny niż polityczny (chodziło o rekompensatę dla drużyny ).

Znaczenie koronacji :

- korona jest niepodzielna ( wpływało to na konsolidację państwa , co było sprzeczne z zasadą patrymonium )

- koronowany władca jest pomazańcem bożym ( oznacza to niezależność władcy )

- nie może być wasalem jest suwerenem

Koronacja wyznaczając jednego władcę powodowała wydziedziczenie pozostałych. Osłabiała także pozycję możnych, ponieważ popierając jednych bądź drugich pretendentów do korony zyskiwali większe znaczenie. Koronacja była sprzeczna z interesami sąsiadów. Państwo patrymonialne było znacznie słabsze niż państwo władcy koronowanego.

Następcą Chrobrego został jego syn Mieszko zwany II.

POLITYKA MIESZKA II (1025 - 1034 )

Mieszko II Lambert (ur. 990 r., zm. 10 lub 11 maja 1034 r.) - król Polski 1025-1031, książę Polski 1032-1034 z dynastii Piastów, drugi syn Bolesława I Chrobrego, a pierwszy z małżeństwa z Emnildą, księżniczką zachodnio-słowiańską. Przejął władzę po śmierci ojca i prawdopodobnie wypędził z kraju swoich dwóch braci. Zorganizował dwa niszczycielskie najazdy na Saksonię w 1028 i 1030. Następnie prowadził wojny obronne przeciw Niemcom, Czechom i książętom Rusi kijowskiej. Uciekł z kraju w 1031 po ataku Jarosława Mądrego, który na polskim tronie osadził jego brata Bezpryma. Mieszko zbiegł do Czech, gdzie został uwięziony przez księcia Udalryka. Odzyskał władzę w 1032 jako książę jednej z trzech dzielnic. Zjednoczył państwo, ale nie udało mu się odtworzyć stabilnych struktur władzy. Za jego czasów od Polski odpadły nabytki terytorialne Bolesława Chrobrego: Milsko, Łużyce, Grody Czerwieńskie i Morawy.

Następcą Chrobrego został Mieszko II , który poślubił córkę Palatyna Renskiego- Rychezę i koronował się w tym samym roku. Koronacja ta jednak spowodowała pretensję pozostałych sukcesorów Bezpryma i Ottona. W początkowym okresie Mieszko II poprzez koronację usiłował kontynuować politykę ojca. Wmieszał się w walki w wewnątrz cesarstwa, najechał Saksonię, ale nie zwrócił uwagi na to, że zmieniła się sytuacja wokół Polski, tym bardziej, że był to władca całkowicie pozbawiony autorytetu (sprawy osobiste przedkładał nad sprawy państwowe ). Tymczasem na dworze kijowskim jak i na dworze niemieckim znaleźli się pretendenci do udziału we władzy : byli to Bezprym , który znalazł poparcie w Kijowie, oraz Otton mający poparcie na dworze niemieckim. W 1031 r. przeciw Mieszkowi utworzyła się koalicja niemiecko - ruska. Mieszko mimo ustępstw terytorialnych ( oddaje Rusi Grody Czerwieńskie, zaś Niemcom Milsko i Łużyce ) zostaje przepędzony z kraju, a władzę podejmuje popierany przez Ruś Bezprym. Rządy Bezpryma nie trwały długo, bo już w następnym roku został on zamordowany (1032 r. ), a Mieszko mógł powrócić do kraju , ale na innych zasadach. Mianowicie na zjeździe w Merseburgu Mieszko zrzeka się korony, uznaje zwierzchnictwo cesarza oraz godzi się na podział kraju między siebie , Ottona , i stryjecznego brata Dytrycha. Tuż przed śmiercią w latach 1033 - 1034 udało mu się szczęśliwym zbiegiem okoliczności ponownie zjednoczyć kraj, ale kiedy zmarł Polska w latach 1034 - 1039 nie miała władzy zwierzchniej, ponieważ małżonka Mieszka II - Rycheza wraz z synem Kazimierzem przebywała na dworze niemieckim. Państwo rozpadło się na poszczególne terytoria. W Wielkopolsce miało miejsce powstanie ludności przeciwko strukturom władzy państwowej i organizacji kościelnej. Powstanie przeprowadzono pod hasłem powrotu do pogaństwa. Na Mazowszu z kolei władzę przejął dostojnik dworu niemieckiego Masław. W tym samym czasie (1038 lub 1039 r. ) książę czeski Brzetysław II uderza na Polskę, zajmuje Śląsk, z Gniezna do Pragi wywozi relikwię św. Wojciecha, Gniezno zostaje złupione. Taki obrót rzeczy był niepomyślny dworu cesarskiemu ani też księciu kijowskiemu. Cesarz obawiał się zbytniego wzmocnienia Czech, i dlatego udzielił poparcia synowi Mieszka II - Kazimierzowi. Poparcie takie otrzymał również Kazimierz od księcia Kijowa - Jarosława Mądrego. Kazimierz bez większych walk zajął Wielkopolskę i Małopolskę, natomiast Jarosław udzielił mu poparcia w pokonaniu Masława (1047r.).

POLITYKA KAZIMIERZA ODNOWICIELA (1038 LUB 1039 - 1058)

Następcą Mieszka II został jego syn - Kazimierz Odnowiciel.

Kazimierz Karol I Odnowiciel, Mnich (ur. 25 lipca 1016, zm. 28 listopada 1058 w Poznaniu ) - książę z dynastii Piastów, władca Polski w latach 1039-1058, syn Mieszka II i Rychezy. W latach 1034-1039 najprawdopodobniej nie zdołał objąć władzy, został wygnany, a kraj pogrążył się w kryzysie.

W 1038 lub 1039 r. książę czeski Brzetysław II uderza na Polskę, zajmuje Śląsk, z Gniezna do Pragi wywozi relikwię św. Wojciecha, Gniezno zostaje złupione. Taki obrót rzeczy był niepomyślny dworu cesarskiemu ani też księciu kijowskiemu. Cesarz obawiał się zbytniego wzmocnienia Czech, i dlatego udzielił poparcia synowi Mieszka II - Kazimierzowi. Poparcie takie otrzymał również Kazimierz od księcia Kijowa - Jarosława Mądrego. Kazimierz bez większych walk zajął Wielkopolskę i Małopolskę, natomiast Jarosław udzielił mu poparcia w pokonaniu Masława (1047 r. ). W 1050 r. udało mu się odzyskać Śląsk, ale w 1054 r. cesarz przyznał Śląsk Polsce pod warunkiem płacenia trybutu (prawa lenne wobec władcy Czech.) Poparcie niemieckie miało jednak swoją cenę -wyrzeczenie się korony przez Kazimierza i uznanie zwierzchnictwa cesarza. ( Jeśli chodzi o Śląsk władca Niemiec uważał go za lennika II stopnia - wasal wasala ). Kazimierz wyciągnął jednak pewne wnioski z kryzysu jaki dotknął struktury władzy państwowej. Zdał sobie sprawę, że dotychczasowy sposób utrzymania drużyny będzie budził opór i bezustannie będzie przyczyną buntu. Tak więc zezwolił, aby jego wojowie otrzymywali ziemię , a w zamian za użytkowanie tej ziemi mieli obowiązek stawać zbrojno i konno na wezwanie księcia. (początek posiadania ziemi na prawie rycerskim ). Po śmierci Kazimierza władzę przejął jego starszy syn - Bolesław zwany Śmiałym.