Pisownia łączna i rozdzielna

"Ogólna zasada" pisowni polskiej głosi, że "każdy wyraz pisze się osobno". Zasady szczegółowe jednak nakazują zgodnie z tradycją łączne pisanie różnych połączeń wyrazowych.

Łącznie pisze się:

1. zrośnięte wyrażenia, jak: "dobranoc", "mysikrólik", "rzeczpospolita", "maminsynek", "widzimisię"; "Białystok", "Krasnystaw", "Wielkanoc"; "czcigodny", "karygodny", "wiarygodny", "równouprawniony", "zdalaczynny" itp.;
2. człony "ćwierć" i "pół", jeśli nie są zwykłymi liczebnikami ułamkowymi (tak jest np. w wyrażeniu "ćwierć" litra, "pół" kopy), np. "ćwierćnuta", "półbuty", "półetat"; też: "półtonowy", "półetatowy", "półfinałowy" itp.
3. złożone dwuczłonowe przymiotniki, w których pierwszy człon uściśla człon drugi, np. "bladoróżowy", "ciemnoniebieski" itp.
4. przedrostki bez względu na to, czy są z pochodzenia przyimkami,czy nie,np. "bez"wartościowy, "między"ludzki, "na"ziemny, "nad"liczbowy, "do"celowy, "po"rewizyjny, "przeciw"pożarowy, "przy"zakładowy, "przed"szkolny;  ta zasada dotyczy też przedrostków pochodzenia obcego, jak: "anty-", "arcy-", "super-", "ultra-", "wice-",np. "anty"bodziec, "arcy"leń, "wice"prezes;
5. zrośnięte wyrażenia przyimkowe,takie jak:"dlaczego", "dlatego","dokoła", "dookoła", "donikąd", "dopóki", "dopóty", "doprawdy", "nadal", "nadzwyczaj" (wyjątkowo),"nadto", "naprzeciwko", "naprzód!" (ale:"na przód" czegoś), "naraz" (nagle), "nareszcie", "nieomal", "niespełna", "omal", "pojutrze", "pokrótce", "pomału", "poniewczasie", "pośrodku", "potem" (później), "powoli", "wówczas", "przedwczoraj", "wbrew", "wcale", "wniwecz", "wpław", "wprawdzie","wraz","wzdłuż", "wzwyż", "zanadto", "zaraz", "zarazem", "zawczasu", "zazwyczaj", "zgoła", "zrazu", "znienacka";
6. przyimki złożone z samych przyimków, jak np. "ponad", "popod", "poprzez", "spomiędzy", "spod", "sponad", "spoza", "sprzed", "znad", "zza";
7. końcowe cząstki wyrazów: "-że", "-li", "-inąd", "-kolwiek", "-kroć", np.: choć"że", ten"że", czy"li", skąd"inąd", kto"kolwiek", sto"kroć";
8. końcówki osobowe "-em", "-eś", "-eśmy","-eście" bez względu na to,po jakim wyrazie występują, np. był"em", gdzi"em" był, wcześnie"śmy" wstali itp;
9. cząstkę "-by", a także "-bym", "-byś","-byśmy","-byście" z osobowymi formami czasowników oraz ze spójnikami i partykułami, np. był"by", jeśli"by"
   
   UWAGA:   po nieosobowych formach czasownika, zaimka, i innych częściach mowy cząstki "-bym", "-byś", "-by..." pisze się rozdzielnie;
   
10. przeczenie "nie" z rzeczownikami, przymiotnikami w stopniu równym i przysłówkami w stopniu równym utworzonymi od przymiotników oraz z imiesłowami odmiennymi, jeśli występują w znaczeniu przymiotników, np. "nie"wykonalne, "nie"dobry, "nie"źle, "nie"oceniony (niezwykle cenny).

Rozdzielnie piszemy m.in:

1. liczebniki typu "dwadzieścia jeden", "sto dwudziesty pierwszy";
2. wyrażenia, których pierwszy człon jest przysłówkiem, a drugi przymiotnikiem lub imiesłowem przymiotnikowym, np. "czysto polski", "lekko strawny", "łatwo zrozumiały", "ściśle tajny", "daleko idący","nowo zbudowany", "świeżo malowany" (ale: "jednobrzmiący" oraz wyjątkowo: "równobrzmiący", "równouprawniony" itp.);
3. większość połączeń zaimków z innymi wyrazami, np."co dzień","co gorsza" "czym prędzej","tym bardziej","tym lepiej"; piszemy jednak łącznie:"toteż" (więc), "tymczasem";
4. cząstki "by", "bym", "byś", "byśmy", "byście" po nieosobowych formach czasownika i wszystkich innych częściach mowy prócz spójników i partykuł, np. Zawołać "by" go trzeba, Można "by" przyjść, Skąd "by" to wziąć?
5. zaimki złożone: "ten sam", "tego samego", "taki sam", "tym samym" itp.;
6. połączenia z "jak" typu "jak największy", "jak najwięcej";
7. większość połączeń przyimków z rzeczownikami, przymiotnikami, przysłówkami, liczebnikami i zaimkami,np. "bez mała", "bez reszty","do siego roku", "do niedawna", "do widzenia", "mimo woli", "na co dzień","na skos", "na pewno", "na jaw", "na przełaj", "na przemian", "na wznak", "poza tym", "po czym", "w koło" (w kółko), "w przód" (do przodu), "z kolei","z dawna" itp.;
8. przeczenie "nie" przed czasownikami (np. "nie" kochać, "nie" pracował), przed wyrazami "brak", "można", "trzeba", "wiadomo", "warto", "wolno", przed liczebnikami (wyjątkowo: "niejeden" w znaczeniu "wielu"), przed przysłówkami, które nie pochodzą od przymiotnika, np. "nie zawsze", "nie tylko" (wyjątkowo łącznie: "nieraz", "niebawem", "niezbyt"), przed przymiotnikami (i odprzymiotnikowymi przysłówkami) w stopniu wyższym i najwyższym, np. "nie większy", "nie więcej", przed zaimkami, np."nie on", "nie twój", "nie każdy", "nie tędy" (wyjątkowo: "niektóre","niejaki","nieco"), przed partykułami, np. "nie lada", "nie byle", oraz przed użytymi w roli czasowników rzeczownikami "wstyd", "żal", "szkoda", "strach", "sposób";
9. rozdzielnie pisze się "nie" także wówczas, gdy następujący po nim wyraz ma być przeciwstawiony innemu wyrazowi, np. "Nie ładna", ale piękna.

UWAGA:

Zasady pisowni łącznej i rozdzielnej mają wiele wyjątków i dlatego w razie wątpliwości zawsze lepiej zajrzeć do słownika.