Polityka wewnętrzna i zewnętrzna Kazimierza Wielkiego

Kazimierz III Wielki (ur. 30 kwietnia 1310 w Kowalu - zm. 5 listopada 1370 w Krakowie) - król Polski w latach 1333-1370, ostatni władca z dynastii Piastów na polskim tronie. Syn Władysława I Łokietka i Jadwigi Kaliskiej, córki Bolesława Pobożnego.

1333 -  śmierć Władysława Łokietka

1333 - koronacja Kazimierza Wielkiego na króla Polski

1335 - I zjazd w Wyszehradzie, zrzeczenie się za 20 tys. kop groszy praskich pretensji do korony polskiej przez Jana Luksemburskiego

1339 - II zjazd w Wyszehradzie, zrzeczenie się praw do Śląska i Mazowsza przez Kazimierza

1339 - sąd papieski w Warszawie. Polsce przyznano ponownie Pomorze i ziemię chełmińską, zakon nie uznał wyroku; Papież zawiesił wykonanie wyroku gdy Krzyżacy zwiększają świętopierze ze swoich terenów

1340 - Kazimierz Wielki zostaje wyznaczony na następcę Bolesława Jerzego, Piasta z linii mazowieckiej, władającego Rusią Halicką. Zajęcie Rusi Halickiej

1343 - „pokój wieczysty" z Krzyżakami w Kaliszu. Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską a Pomorze oddała w wieczystą jałmużnę zakonowi (zachowując prawo własności)

1347 - statut wiślicki dla Małopolski i piotrkowski dla Wielkopolski; następowało zamknięcie stanu szlacheckiego

1348 - pokój z cesarzem, królem Czech, Karolem IV w Namysłowie, Mazowsze dostaje się ponownie do polskiej strefy wpływów

1356 - pokój w Pradze oddający Śląsk Czechom a właściwie będący zaakceptowaniem istniejącego stany rzeczy

1365 - zajęcie Santoka i Drezdenka

1364 - Założenie Akademii Krakowskiej

1370 - śmierć Kazimierza Wielkiego, swojemu adoptowanemu synowi Kaźkowi Słupskiemu zapisał rozległe dobra

• 1. Przed Kazimierzem Wielkim stanęło zadanie umocnienia zjednoczonego przez ojca państwa. By to osiągnąć należało scentralizować i ujednolicić urządzenia państwowe, podnieść jego zamożność i obronność.
• 2. Szerokie poparcie Kazimierza dla ruchu kolonizacyjnego, wykorzystanie położenia Polski na ważnych szlakach handlowych dla wzbogacenia miast (prawo składu i przymusu drogowego np. przymus przejazdu przez Kujawy z pominięciem Mazowsza)
• 3. Budowa sieci zamków obronnych. Organizacja siły zbrojnej opartej na pospolitym ruszeniu posiadaczy dóbr ziemskich na prawie rycerskim, sołtysów i wójtów.
• 4. Przejawem centralizacji jest wykształcenie się urzędów centralnych (kanclerz, podskarbi) oraz utrzymanie wprowadzonego przez Wacława II urzędu starosty (starosta „ramieniem królewskim" w terenie).
• 5. Założenie pierwszej wyższej uczelni w kraju - Akademii Krakowskiej (1364) - późniejszy Uniwersytet Jagielloński
• 6. Statuty piotrkowsko-wiślickie (statuty Kazimierza Wielkiego) kodyfikacja partykularnego prawa zwyczajowego (1346/47)
• 7. Ostateczne ukształtowanie się ustroju stanowego społeczeństwa polskiego (zamknięcie stanu szlacheckiego - statuty). Powstają odrębne stany: duchowny, szlachecki, mieszczański i chłopski.

Stan - grupa społeczna o odrębnym od innych grup statusie prawnym

• 1. Konieczność prowadzenia przez Kazimierza określonej polityki wewnętrznej zmusza go do zrównoważonej polityki zagranicznej, realizowanej głównie środkami dyplomatycznymi.
• 2. Początkowy kompromis z Luksemburgami (traktaty z lat 1335 i 1339), a następnie przegrana wojna (1345) prowadzą do utraty Śląska. Sukcesem w sporach z Luksemburgami jest ich zrzeczenie się praw do tranu polskiego (1335) i zwierzchnictwa lennego nad Mazowszem (1356), którego władcy już wcześniej uznali się lennikami Kazimierza (1351).
• 3. Spory z Zakonem o Pomorze zakończone pokojem w Kaliszu (1343)
• 4. Sojusz z Węgrami - wspólna ekspansja na Ruś Halicko-Włodzimierzowską. Przyłączenie Rusi do Polski (1366). W związku z układem sukcesyjnym z Andegawenami, w wypadku gdyby miał on potomków męskich Węgry mogły ją wykupić od Polski po jego śmierci za 100 tys. florenów (umowa Kazimierza Wielkiego z Ludwikiem Węgierskim z roku 1350)
• 5. Próby zacieśnienia związku z Pomorzem Zachodnim:
• sojusz z Bogusławem V wołogoskim (1343)
• przymierze z Danią (1350) szachujące Brandenburgię i Zakon Krzyżacki
• odebranie Brandenburgii okręgu Wałcza - rozerwanie połączenia z państwem zakonnym (1368)
• adopcja Kaźka Słupskiego (1368), syna Bogusława V i córki Kazimierza Wielkiego, Elżbiety, połączona z nadaniem mu praw do ziem: dobrzyńskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, okręgu Wałcza i znacznej części Kujaw

Wynikiem polityki zagranicznej Kazimierza Wielkiego był wzrost znaczenia Polski na arenie międzynarodowej (utrwalenie suwerenności wobec cesarstwa i papiestwa). Wymownym przykładem prestiżu Polski był kongres krakowski z roku 1364, na który przybyli Karol IV (cesarz niemiecki i król czeski), Ludwik Andegaweński, Waldemar IV duński, Piotr król Cypru, Otton margrabia brandenburski oraz książęta śląscy, pomorscy i mazowieccy. W czasie jego obrad poświęconych utrzymaniu pokoju w Europie Środkowej odbyła się słynna uczta u Wierzynka.