Powstanie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN)

Samozwańczy tymczasowy organ władzy wykonawczej w Polsce po II wojnie światowej, działający od 20 lipca 1944 do 31 grudnia 1944, na obszarze wyzwalanym spod okupacji niemieckiej - pomiędzy przesuwającą się linią frontu sowiecko-niemieckiego a Linią Curzona. PKWN został powołany w Moskwie (zob. rząd marionetkowy) i funkcjonował pod polityczną kontrolą Józefa Stalina. Zdominowany był przez komunistów polskich i realizował politykę ZSRR w Polsce. Na powstanie PKWN mieli dominujący wpływ komuniści z Centralnego Biura Komunistów Polskich, jednak ostateczną decyzję o jego powstaniu podjął Józef Stalin. 

Komuniści powoli dążą do przejęcia władzy. W styczniu'44 roku powstaje Centralne Biuro Komunistów Polskiech z S.Zawadzkim na czele. Byli oni nieufni wobec PPR, chcieli być instytucją nadrzędną. Odpowiadali za politykę komunistów w ZSRR, armię Berlinga i Zw. Patriotów Polskich. Tworzą Polski Komitet Narodowy, lecz później rezygnują z własnego ośrodka władzy. W lipcu'44 Armia Czerwona zbliża się do Bugu, lecz Stalin nie wie co robić. Polska jest przecież sojusznikiem Rosji, nie może wkroczyć na nasze tereny bez zgody Polski. W tej sprawie odbywa się w Moskwie narada CDKP, ZPP i Krajowej Rady Narodowej. Na jej mocy powst. PKWN jako organ wykonawczy KRN - przewodniczącym zostaje zostaje Edward Osóbka-Morawski, a przedstawiciele to Wanda Wasilewska (ZPP) i Andrzej Witos(SL). PKWN liczy sobie 15 osób: 10 z CDKP i ZPP, a 5 z KRN. Jest więc 10 osób z emigracji; w sumie 5 komunistów, 4 ludowców, 3 socj., 1 demokrata i 2 bezpartyjnych. Tak więć PKWN kierowali komuniści, a poza Witosem to inni byli bardzo mało znani. PKWN przez pierwsze dni przebywa w Moskwie, a od 27 list. przechodzi do Polski. Jeszcze 21 list. podjęto decyzję o połączeniu Wojska polskiego z Armią ludową, pod dowództwem Żemierskiego. W Moskwie przygotowano manifest PKWN, który został rozplakatowany w Polsce. Postanowienia:

#nieuznawano konstytucji kwietniowej i rządu emigracynego,
#PKWN opiera się o konst. marcową,
#zgoda na odstąpienie ZSRR terenów wschodnich,
#zapowiada przywrócenie własności prywatnej odebranych od Niemców, reforma rolna obejmie gospodarstwa pow. 5ha i pow. 10 ha na terenach włączonych do III Rzeszy. Obszarnicy nie dostaną odszkodowanie lecz zaopatrzenie,
#ziemie otrzymają bezrolni - do 5 ha, za symboliczne opłaty. Manifest miał charakter propagandowy, jego program nie dawał nic więcej niż program państwa podziemnego (Rada Jedności Narodowej).

26 lipca PKWN podpisuje z ZSRR dwa kontrakty: 1)dotyczył stosunków dowódcy Armii Czerwonej, a polską administracją na terenach wyzwolonych - Rosjanie przekazują władzę na terenach wyzwolonych poza pasmem przyfrontowym, poruszono kwestię sądzenia Polaków za zbrodnie przeciw AC (mają podlegać ZSRR). 2)porozumienie między PKWN a ZSRR w sprawie granic - PKWN uznaje linię Bugu za granię wschodnią, a ZSRR zobowiązuje się udzielić poparcia w sprawie granicy na Odrze i Nysie. Pierwszą siedzibą PKWN jest Chełm. Zaczynają likwidować struktury państwa podziemnego, tworzą własną administrację. Zaczynają tworzyć administrację terenową (np. starostwa), powołuje MO 7 X 42, UB, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego. UB i KBW utrwala władzę PKWN. Odbudowują szkolnictwo i przemysł, już 1 września'44 rusza szkoła na terenach wyzwolonych, przeprowadza reformy: 6 wrz.'44 reforma rolna zgodnie z manifestem na terenach wyzwolonych. Rozprawiono się z przeciwnikami politycznymu, 30 wrz.'44 wprowadzono dekret o ochronie państwa. PKWN zezwalało na działalność tylko przyjaznym partiom, popierali powstawanie odłamów od partii popierających rząd na emigracji. Powstaje grupa "Dziś i jutro" z Piaseckim na czele, która przekształca się później w PAX. Rząd na emigracji sprzeciwia się powstaniu PKWN, lecz nikt go nie poparł. 31 grudnia;44 PKWN przekształca się w rząd tymczasowy z premierem E. Osóbką-Morawskim. PKWN zdobywa władzę dzięki poparciu Stalina.