Praska wiosna 1968

Praska Wiosna była okresem politycznej liberalizacji w Czechosłowacji w roku 1968 (zaczęła się 5 stycznia), i trwała do czasu, gdy ZSRR i inni członkowie Układu Warszawskiego (Polska, NRD, Węgry i Bułgaria) dokonali inwazji z nocy 20 sierpnia na 21 sierpnia tego roku. 

W Czechosłowacji okres zastoju i bezruchu przerwała praska wiosna. Śmierć Stalina nie wywołała w tym kraju zmian; w 1953 władze przejął Novotny; brak jakichkolwiek zmian doprowadził do coraz większego kryzysu wewnętrznego.

-szef słowackich komunistów w Dubcek został dnia 4 stycznia nowym sekretarzem KCKPC z zapowiedział reformy pod hasłem "socjalizmu z ludzka twarzą "; doprowadził w styczniu 1968 do kryzysu w KC i ustąpienia Novotnego.

-w marcu prezydentem został gen. Ludvik Svoboda

-w kwietniu KPCz opublikowała dokument Czechosłowacka droga do socjalizmu, w którym deklarowała zerwanie z dziedzictwem stalinizmu i przywrócenie większości swobód demokratycznych, zaproponowano szeroki program reform: wprowadzenie systemu wielopartyjnego, wolnych wyborów, zniesienie cenzury, szeroki zakres rehabilitacji ofiar czeskiego stalinizmu,

-w tym samym miesiącu rząd zapowiedział reformę gospodarczą ;

-nie kwestionowano natomiast "przyjaźni" z ZSRR ani udziału CSRS w Układzie Warszawskim

-zapoczątkowane przez KPCz przemiany uległy radykalizacji po poparciu ich przez ogół społeczeństwa;

-w czerwcu po zniesieniu cenzury, prasa zamieściła napisany przez L.Vaculika manifest polityczny 2000 słów, zawierający surową krytykę rzadów KPCz od 1948;

-wydarzenia praskiej wiosny spotkały sie z przeciwdziałaniem pozostałych państw Układu Warszawskiego;

W lipcu odbyło się posiedzenie Układu Warszawskiego w Warszawie, na którym zarzucono Dubcekowi tolerowanie kontrrewolucji i w drodze bezpośrednich nacisków usiłowano wymusić przywrócenie porządku siłami wewnętrznymi. Zmiany jednak zaszły tak daleko iż nie można ich było już zahamować.

-21 sierpień 1968 - interwencja z zewnatrz; po nieskutecznych wcześniejszych ostrzeżeniach w nocy wojska Układu Warszawskiego wkroczyły do Czechosłowacji (Rumunia nie wzięła w tym udziału). Po krótkotrwałym oporze zajęto Prage (liczba ofiar nie jest znana do dziś). Inwazji dokonano rzekomo na prośbę czechosłowackich działaczy w imię obrony socjalizmu zagrożonego przez kontrrewolucji. Oświadczenie motywujące inwazje zyskało miano DOKTRYNY BREŻNIEWA o ograniczonej suwerenności krajów obozu radzieckiego. Kierownictwo państwa i partii zostało uprowadzone do Moskwy, gdzie doszło do rozmów zakończonych kompromisem

- ogłoszono go 26 sierpnia 1968 : Dubcek utrzymał stanowisko I sekretarza, pod warunkiem uchylenia uchwał XIV Zjazdu (konspiracyjny, miał miejsce w jednej z fabryk) i uznania prawa wojsk Układu Warszawskiego do czasowego pobytu na terenie Czechosłowacji.

-okupanci przywrócili cenzurę i zaczęli odsuwać od władzy reformatorów;

-styczeń 1969 - na znak protestu przeciw inwazji student Jan Palach dokonał samospalenia w Pradze.

-kwiecień - zamieszki po meczu hokejowym Czechosłowacja-ZSRR -> doprowadziły do ustapienia Dubceka w kwietniu 1969 z funkcji I sekretarza KC, jego nastepca G.Husak zrezygnował z zamierzonych przemian politycznych i gospodarczych. Rozpoczał on proces normalizacji - polegał on na dokonaniu masowych czystek we wszystkich organizacjach społecznych i politycznych z partia włącznie (wrzesień 1969). To samo dotyczyło całego aparatu państwowego, środków masowego przekazu, oświaty, nawet sportu.

Dubc ek ALEKSANDER (1921-1992)-czechosł. działacz komunistyczny, polityk. Od 1963 I sekretarz partii słowac. i członek Biura Politycznego KPCz; w czasie "praskiej wiosny" po zwolnieniu A. Novotnego, wybrany na I sekretarza KPCz, kierował procesem reform i próba liberalizacji życia politycznego, co zostało przerwane w sierpniu 1968 interwencja wojsk Układu Warszawskiego; w kwietniu 1969 pozbawiony funkcji szefa partii, w 1970 wykluczony z KPCz. W 1988 zaczął występować publicznie, a w 1989 po upadku rządów komunistów, powrócił do życia politycznego i został przewodniczącym parlamentu - Zgromadzenia Federalnego. W 1991 wycofał sie z życia politycznego.

SVOBODA LUDWIK (1895-1979), czechosł. generał, polityk. W 1939, po zajeciu kraju przez Niemcy, organizator i dowódca oddziału wojskowego w Polsce, z którym we wrześniu przeszedł na tereny zajete przez Armie Czerwona . W 1942 brał udział w formowaniu na terenie ZSRR czechosł. formacji zbrojnej, od 1944 zw. Czechosłowackim Korpusem w ZSRR. W 1945-50 minister obrony; od 1948 członek KC KPCz; W 1968-1975 prezydent.

Doktryna Breżniewa-nazwa zasady polityki zagr. ZSRR, zgodnie z która miał on prawo do interwencji zbrojnej, jeśli uznał, że zostały naruszone "podstawy ustroju socjalistycznego" w którymś z krajów bloku komunistycznego; sformułowana we wrześniu 1968 w artykule redakcyjnym "Prawdy", po agresji ZSRR na Czechosłowacje; była forma usankcjonowania sowieckiej ekspansji; zwana też doktryna o ograniczonej suwerenności; odrzucona oficjalnie przez Gorbaczowa.