Przełom kulturalny i umysłowy w Europie w XVIII wieku. Tło filozoficzne epoki.

1) Wiek XVIII jest czasem, kiedy to w Europie liczyło się 5 mocarstw : Anglia, Francja, Rosja, Austria i Prusy. Jest to okres, który obfitował w wiele ważnych wydarzeń i zmian. Wtedy właśnie miał miejsce schyłek feudalizmu, w 1783 roku niepodległość uzyskały Stany Zjednoczone, we Francji zwyciężyła rewolucja burżuazyjna (1789 - 99), która obaliła ostatecznie ustrój feudalny. Wiek XVIII to nowa epoka w dziejach kultury europejskiej nazwana przez filozofów oświeceniem. Związana była z postawą ludzi, którzy wierzyli, że naturalnym źródłem poznania człowieka i świata jest rozum i doświadczenie. Oświecenie w poszczególnych krajach Europy miało różny charakter. We Francji był to wiek filozofów i uczonych. Kolebką oświecenia był zachodnia Europa : Anglia, Holandia i Francja, a jej pionierami i twórcami byli uczeni, filozofowie i publicyści.

2) Tło filozoficzne epoki
Podstawy idei oświeceniowych tworzyły poglądy uczonych XVII wieku : Kartezjusza, Bacona, Johna Locka, Izaaka Newtona, Barucha Spinozy. Główne kierunki filozoficzne oświecenia :
a) racjonalizm (łac. rationalis - rozumowy). Za twórcę tego kierunku uznaje się Kartezjusza. Twierdził on, że jedynym źródłem prawdziwej wiedzy, kryterium prawdy i sposobem poznawania świata i człowieka jest rozum. Kontynuatorem jego poglądów był uczony Baruch Spinoza. Twierdził on, że prawdziwe poznanie możliwe jest tylko dzięki rozumowi, a prawdą jest to co można rozumowo wyjaśnić i uzasadnić

b) empiryzm (gr. empiria - doświadczenie). Twórcą empiryzmu był Bacon, który twierdził, że prawdziwą wiedzę o świecie można zyskać dzięki zmysłom i doświadczeniu. Dokonał on przeglądu ówczesnej nauki i wprowadził klasyfikację nauki, która stanowiła punkt wyjścia dla encyklopedystów francuskich. Opracował również reguły rozumowania indukcyjnego opartego na doświadczeniu i eksperymencie. Teoretykiem empiryzmu był John Lock. Twierdził on, że rozum ludzki to nie zapisana karta, a wszelka wiedza człowieka ma swe źródło w doświadczeniach, zewnętrznie - zmysłowych i wewnętrznych - refleksji. Człowiekiem, który umocnił i potwierdził empiryzm był Izaak Newton (odkrywca 3 zasad dynamiki i prawa ciążenia, potwierdził system Kopernika)

c) ateizm - brak wiary w istnienie Boga. Racjonaliści przyczynili się do ateizmu. Oni to bowiem odrzucili wierzenia religijne i dogmaty, których nie można przekonująco uzasadnić. Uznawali tylko i wyłącznie materię.

d) deizm - mniej skrajni racjonaliści zakładali istnienie Boga jako stwórcy świata i człowieka. Wierzyli, że stworzył świat i człowieka, ale jego rola ograniczyła się tylko i wyłącznie do tego. W chwili obecnej Bóg nie ma wpływu na to co dzieje się w świecie.