Przyczyny klęski powstania listopadowego i jego konsekwencje dla trzech zaborów

Powstanie listopadowe - polskie powstanie narodowe przeciw Rosji, które wybuchło 29 listopada 1830 roku, a zakończyło się 21 października 1831 roku. Zasięgiem swoim objęło Królestwo Polskie i część prowincji zabranych (Litwę, Żmudź i Wołyń).

Powstanie listopadowe było wielkim zrywem niepodległościowym. Jego wybuch był konsekwencją powstałej sytuacji międzynarodowej (powstanie w Belgii, wojna Rosyjsko- Turecka). Przyczyn klęski jest wiele. Chciałbym teraz omówić je, a potem przedstawić konsekwencje upadku powstania.

Pierwszym ważnym przejawem nadchodzącego niepowodzenia był brak jednolitego pomysłu na cel powstania. Konserwatyści i część liberałów proponowała rokowania z Rosją w celu uzyskania większej autonomii. Należało by dodać, że ich nadzieje wiązały się z przewidywanym sukcesem polskiej dyplomacji i poparciem międzynarodowym. Lewica, czyli Towarzystwo Patriotyczne, proponowała koncepcję Polski niepodległej w granicach sprzed pierwszego rozbioru. Ich walka polegałaby na ogłoszeniu pospolitego ruszenia. Jednak bezpośrednia przyczyna klęski leży po stronie militarnej. Z punktu widzenia matematyki i logiki, Królestwo Polskie (4 mln mieszkańców) musiało przegrać z Rosją (40 mln mieszkańców). Stosunki armii walczących na terenach powstanie nie były aż tak duże jednak Rosjanie wciąż mieli przewagę 2 do 1. Dowódcy polscy unikali starć, gdyż wierzyli w litość Moskwy i nie chcieli drażnić Cara (zdeterminować go). Już na samym początku powstanie utraciło szansę na szybkie zwycięstwo (pozwolono uciec Konstantemu). Potem po chwilowych sukcesach, nieudolność Skrzyneckiego doprowadziła do przegrania bitwy pod Ostrołęką. Nie wprowadzono w życie planu Prądzyńskiego à uważany był za ofensywny. Potem poszło jak lawina: nieudana wyprawa łysobycka, brak decydującej bitwy w obronie Warszawy, przepuszczenie koło wielkiej twierdzy Modlin wojsk rosyjskich, nieudana akcja odwracająca uwagę (marsz Ramorino), opieszała i nieskuteczna obrona miasta. Podsumowując: czarnymi bohaterami powstania byli generałowie (konserwatyści). Nie możemy też zapomnieć o braku poparcia ze strony Anglii i Francji, a nawet pomocy dla Rosjan z Prus (żywność, amunicja).

Powstanie upadło. Teraz pora zająć się konsekwencjami: Zgodnie z traktatem w Münchengratz'ie z 1833 roku Austria, Prusy i Rosja miały walczyć z polskim ruchem niepodległościowym. Największe zmiany zostały dokonane na terenie Królestwa Polskiego. Car Mikołaj I unieważnił konstytucję i wprowadził Statut Organiczny. Statut ten  likwidował autonomię zostawiając Radę Stanu, jako organ doradczy rosyjskiej rady państwa. Królestwo nie miało już autonomii i miało być nierozdzielną częścią Rosji. Feldmarszałek Paskiewicz za zdobycie Warszawy został namiestnikiem  Królestwa. W 1834 przeprowadzono pobór do armii rosyjskiej. Skonfiskowano majątki emigrantów. Zamknięto polskie uczelnie. Walczono z kościołem katolickim. Przeprowadzono unifikację systemu prawnego z rosyjskim. W Prusach sytuacja przedstawiała się mniej drastycznie: germanizowano urzędy i szkoły, kolonizowano Niemcami tereny Wielkopolski, represjonowano ludzi pomagających powstańcom. W Rzeczpospolitej Krakowskiej stacjonowały wojska trzech zaborców. I ustalono, że jakiekolwiek ruchy niepodległościowe likwidują automatycznie R.K.

Podsumowanie:

Powstanie nie miało szans powodzenie. Bez aprobaty i wsparcia międzynarodowego niemożliwe było zwycięstwo nad Rosją. Powstanie przyniosło prawie same szkody (poza ponownym rozpaleniem nadziei niepodległościowych). Jego szybki upadek nastąpił na skutek działań generałów unikających walki. Represje zastosowanie wobec Zaborów były chęcią odwetu na powstańcach i miały być przykładem. Upadek powstania spowodował Wielką Emigrację inteligencji. Germanizowano i rusyfikowano szkoły i urzędy. Chciano raz na zawsze zmazać pamięć i tożsamość narodową Polaków.

Skutki:

• polityczne: jesienią 1831 roku Rosjanie powołali Rząd Tymczasowy pod prezesurą Fiodora Engela, którego zadaniem była pacyfikacja i militaryzacja Królestwa, administracja została podporządkowana naczelnikom wojennym; w 1832 roku nastąpiło znaczne ograniczenie autonomii Królestwa Polskiego: zastąpienie konstytucji Statutem Organicznym, wcielenie armii polskiej do rosyjskiej, zniesienie polskiego sejmu i samorządów, postępująca rusyfikacja administracji.
• kulturalne: likwidacja polskiego szkolnictwa wyższego, obniżenie jakości szkolnictwa średniego, spadek ilości szkół elementarnych, wprowadzenie języka rosyjskiego jako dodatkowego do szkół średnich.
• gospodarcze: nałożono wysoką kontrybucję, zbudowano na koszt Polski Cytadelę z silnym garnizonem rosyjskim, wprowadzono barierę celną na granicy polsko-rosyjskiej, po 1840 roku wprowadzono rosyjski system monetarny oraz system miar i wag,oraz ilości.
• demograficzne: interwencyjna armia rosyjska przywlokła ze sobą epidemię cholery, dziesiątkującą ludność Królestwa, w wyniku powstania około 11 tysięcy osób opuściło kraj (Wielka Emigracja ), w następnych latach sporą ilość mężczyzn z Królestwa wcielono do armii rosyjskiej.