Przyczyny wybuchu I wojny światowej

Historia, Historia Polski, Historia powszechna, XIX wiek i I Wojna Światowa

Kongres wiedeński, który ukształtował ład terytorialny Europy, całkowicie pomijał dążenia narodów do samostanowienia, zajmując się tylko kwestią zabezpieczenia na jak najdłuższy czas kontrolowanej przez zwycięskie mocarstwa stabilizacji na kontynencie. Przez długi czas postanowienia kongresowe funkcjonowały dzięki istnieniu tzw. „Świętego Przymierza", ale taka sytuacja nie mogła trwać wiecznie i między poszczególnymi mocarstwami europejskimi coraz częściej zaczęło dochodzić do nieporozumień. Niemcy i Włochy istniały do tej pory jako zbiory małych i suwerennych państewek, ale silne ruchy scaleniowe o charakterze nacjonalistycznym w tych krajach doprowadziły w 1861 r. do zjednoczenia Włoch, a w 1871 r. do zjednoczenia Niemiec, co poważnie naruszyło dotychczas istniejącą równowagę sił. Ważnym momentem była wojna francusko-pruska z 1870 r., która doprowadziła do pozbawienia Francji Alzacji i Lotaryngii na rzecz Niemiec, to z kolei zrodziło w narodzie francuskim chęć odwetu na sąsiedzie i zmazania hańby przegranej (ruch ten nazwano rewanżyzmem). Nacjonalizm był także ważnym problemem w Austro-Węgrzech i rejonie Bałkanów, gdzie dochodziło do licznych napięć na tle etnicznym. Niepokoje te były podsycane szczególnie w południowej części cesarstwa, gdzie mieszkały liczne narody słowiańskie podatne na doktrynę tzw. panslawizmu szerzoną przez Serbię i Rosję[5]. Przeciwieństwem panslawizmu był pangermanizm, którego zwolennicy funkcjonowali w elitach rządowych Niemiec i Austro-Węgier, co prowadziło nieuchronnie do zaognienia konfliktu.

Na początku wieku XX przeciwieństwa pomiędzy wielkimi europejskimi mocarstwami coraz bardziej się nasilały i wiodły prostą drogą do wojny. W Europie było wiele punktów zapalnych i niebezpieczeństwo wojny stało się bliskie i bardzo realne. Było tylko jedno pytanie: gdzie padnie iskra w beczce prochu?, czyli gdzie nastąpi jej wybuch. Do wojny prowadziło wiele antagonizmów.

Na przełomie XIX i XX wieku w Europie istniały dwa ugrupowania polityczne: trójprzymierze (Austro-Węgry, Niemcy i Włochy) oraz blok francusko-rosyjski. Główną przyczyną powstania tych ugrupowań był konflikt francusko-niemiecki. Jego przyczyną było zakończenie wojny francusko-pruskiej (1870-71): postanowienia traktatu frankfurckiego i bardzo wysoka kontrybucja w złocie upokarzały godność narodową Francuzów. Niezadowolenie społeczeństwa francuskiego wzrosło w momencie powstania trójprzymierza skierowanego przeciw Francji i ekspansji Niemców do Maroko. Francja zaczęła więc szukać protektora. Stała się nim Rosja, państwo, które jako jedyne nie miało konfliktów z Francją. Rosja również czuła się zagrożona przez trójprzymierze. Powodem tego była aneksjonistyczna polityka prowadzona przez Austro-Węgry na Bałkanach. Francusko-rosyjskiego sojusz wojskowy ratyfikowano 27 grudnia 1893r.

Z początku Wielka Brytania chciała być krajem neutralnym. Wiele dzieliło ten kraj zarówno z Francją, Niemcami i Rosją. Później okazało się, że Wielka Brytania aby być mocarstwem potrzebuje poparcia innych krajów. Najpierw rozstrzygnięto spór z Francją. Efektem tego był traktat brytyjsko-francuski z 8 kwietnia 1904r o nazwie Entente cordinale. Układ okazał się korzystny dla Wielkiej Brytanii również dlatego, że zbliżył ją (poprzez traktat francusko-rosyjski) do Rosji, która granicząc od wschodu z niemcami odgrywała ważną rolę strategiczną.

W miarę rozwoju gospodarczego Niemcy zaczęły już bezpośrednio zagrażać interesom brytyjskim i francuskim na Dalekim i Bliskim Wschodzie, w Afryce i Europie. Kapitał niemiecki opanował większość rynków europejskich, zagrażając coraz bardziej handlowi zamorskiemu Wielkiej Brytanii. Agresywnej polityce Niemiec towarzyszyły również przyśpieszone zbrojenia lądowe i morskie. Realizacja niemieckiego programu zbrojeń morskich z 1900r. zagroziła panowaniu Brytyjczyków na morzach świata. Dlatego też Brytyjczycy rozpoczęli budowę wielkich okrętów typu "Dreadnought". W odpowiedzi niemcy również rozpoczęli budowę takich okrętów. Przyśpieszone zbrojenia niemieckie wywołały zaniepokojenie Brytyjczyków, bowiem wydatki zbrojeniowe i tak już bardzo obciążały budżet państwowy.

Nie bez znaczenia dla wybuchu konfliktu były także poglądy czołowych dowódców armii europejskich. Teoretycy wojskowi uważali, że aby wygrać konflikt, należy uderzyć jako pierwszy i w ten sposób uzyskać przewagę nad przeciwnikiem. Podstawowym środkiem prowadzącym do wygranej miała być jak najszybciej przeprowadzona mobilizacja i uniknięcie zaskoczenia oraz znalezienia się w defensywie. Niektórzy analitycy twierdzą, że zarządzenia mobilizacyjne były ukształtowane w tak ścisły sposób, że po ich wprowadzeniu w życie nie można już było ich odwołać bez popadania w dezorganizację kraju. Rozpoczęcie mobilizacji powodowało także usztywnienie polityki zagranicznej i wszelkie inicjatywy pokojowe kończyły się zazwyczaj niepowodzeniami.

Niemieckie dowództwo przewidywało, że w razie wybuchu powszechnej wojny europejskiej Niemcy najpierw uderzą na Francję i doprowadzą do jej szybkiego pokonania, aby w ten sposób nie dać czasu Rosji na zmobilizowanie swych ogromnych rezerw ludzkich. W ten sposób po wyeliminowaniu jednego przeciwnika wszystkie siły niemieckie miały być następnie przerzucone na wschód. Mimo, że plan (blitzkrieg) został opracowany przez grafa Alfreda von Schlieffena jeszcze przed 1905 r., to dowództwo niemieckie pokładało w nim wielkie nadzieje w szczególności od czasu wojny rosyjsko-japońskiej, która obnażyła wszystkie słabości carskiej Rosji.

Bardzo istotny był również problem marokański. Niemcy zorientowali się, że układ francusko-brytyjski czyni w Maroku strefę wpływów francuskich. Niemcy postanowili za wszelką cenę zmienić to. Wilchelm II podczas swojej przejażdżce po Morzu Śródziemnym wylądował w Tangerze. Ogłosił tam przemówienie, w którym zagwarantował ze strony swojego kraju niepodległość Maroka. Takie posunięcie zaskoczyło rząd francuski i brytyjski. Francja znalazła się w trudnej sytuacji. Niemcy zarządały zwołanie konferencji międzynarodowej, która potwierdziłaby niepodległość Maroka. W styczniu 1906r w Algeciras w Hiszpanii odbyła się konferencja międzynarodowa. Według Niemców miała ona pozbawić Francję wpływów w Maroku. Stało się jednak inaczej. Wszyscy uczestnicy, z wyjątkiem Austro-Węgier poparli stanowisko Francji. Francja nie utraciła więc wpływów w Maroku. Kilka lat później znowu powstał kryzys marokański. Niemcy wykorzystując powstanie przeciwko sułtanowi i anarchię w tym kraju chcieli utworzyć bazę militarną na wybrzeżu Maroka. Grożąc wojną zarządały od Francji ustępst w Maroku lub rekompensaty terytorialnej w innych koloniach. W 1911 podpisana została umowa niemiecko-francuska, według której Niemcy zgodzili się na francuskie wpływy w Maroku, Francja zaś oddała im część francuskiego Konga o powierzchni 17500km˛. Umowa była niekorzystna dla Niemców, gdyż skrawek Konga zupełnie nie równoważył korzyści jakie mogłoby dać im Maroko.

Koleją sprawą był tzw. kocioł bałkański. Wzrost ruchu narodowo wyzwoleńczego u ludności słowiańskiej w krajach nad Bałkańskich poważnie osłabił panującą tam Turcję. Taką sytuację postanowiła wykorzystać Rosja, aby otworzyć dla swojej floty cieśniny czarnomorskie. Przy poparciu Rosji powstał Związek Bałkański (obejmujący Serbię, Bułgarię, Czarnogórę i Grecję). Zaraz potem państwa te zaatakowały Turcję. Pierwsza wojna bałkańska zadziwiła wszystkich. Wojna związku dotarły blisko Konstantynopola. Zmieniła się sytuacja w tym rejonie. Prawie cały obszar europejski Turcji został wyzwolony. Zaniepokoiło to państwa trójprzymierza. Austro-Węgry obawiały się rozprzestrzenienia się ruchu narodowowyzwoleńczego na ludy słowiańskie mieszkające wewnątrz kraju. Dla Niemiec osłabienie Turcji, z którą były związane, oznaczało cios przeciwko trójprzymierzu. Wśród państw Związku Bałkańskiego powstały poważne rozbierzności o podział zdobyczy terytorialnych. Mając poparcie Austro-Węgier Bułgaria rozpoczęła działania wojenne przeciwko Serbii i Grecji. Do wojny przyłączyła się również Rumunia i Turcja, która odzyskała część straconych ziem. Bułgaria została pokonana w ciągu kilku dni.

Wszystko to zaostrzyło i tak już napiętą sytuację międzynarodową w Europie. Niemcy postanowili zwiększyć stan armii z 63tys do 820 tys żołnierzy. Austro-Węgry również zwiększyły liczebność swych wojsk z 103 do 160 tys. Francja wprowadziła nową ustawę o służbie wojskowej, która zwiększała stan armii z 480 do 750 tys żołnierzy. Rosja rozpoczęła realizację planu, którego celem było utworzenie największej armii na świecie liczącej 2 miliony 700 tysięcy żołnierzy. Podobne kroki podjęła Wielka Brytania. Świat przygotowywał się do wojny.

Oficjalną przyczyną wybuchu pierwszej wojny światowej okazało się zamordowanie w Sarajewie w czerwcu 1914 roku następcy tronu, arcyksięcia Franciszka Ferdynanda wraz z jego żoną. Zamach został zorganizowany przez tajną organizację serbską. Austro-Węgry postanowiły wykorzystać ten moment do do rozprawienia się z Serbią. Wysłały więc ultimatum do rządu Serbii. Dokument specjalnie został tak napisany, aby Serbia na pewno go odrzuciła. Naruszał suwerenność i niepodległość tego kraju. Zaraz po odrzuceniu ultimatum rząd Austro-Węgier, 28 lipca 1914r. wypowiedział wojnę Serbii. Był to początek reakcji łańcuchowej, która dzięki wielu układom pomiędzy państwami, wciągnęła do wojny większość krajów Europy i świata

Podobne tematy

Niewola awiniońska papieży

Niewola awiniońska papieży (1309 - 1377) - okres...

Konstytucja 3 maja

Konstytucja 3 maja (właściwie Ustawa Rządowa z dnia 3...

Gospodarka i kultura Polski lat 30-tych

Wielki kryzys rozpoczyna się w USA w 1929, a w Polsce...

Powstanie Listopadowe

Powstanie listopadowe - polskie powstanie narodowe...

Polityka Bolesława Śmiałego (1058-1079)

Bolesław II Szczodry (Śmiały, Srogi, Dziki,...

Żródła: wikipedia.pl, teksty nadesłane

Serwis matura memento.pl jest serwisem społecznościowym, publikuje materiały nadesłane przez internautów i nie odpowiada za treść umieszczanych tekstów oraz komentarzy. Serwis matura memento.pl dokłada wszelkich starań, aby weryfikować nadsyłane materiały oraz dbać o ich zgodność z polskim prawem.
  

Ebooki edukacyjne

Dobre wypracowania
Jak samodzielnie pisać wypracowania i otrzymywać z nich wysokie oceny bez większego wysiłku?

Jak zdać egzamin?
Poznaj metody i sztuczki, aby bezstresowo i zawsze pozytywnie zdać każdy egzamin!

Techniki pamięciowe dla każdego
Jak wykorzystać moc swojego umysłu poprzez efektywne techniki pamięciowe i zapamiętać wszystko czego potrzebujesz?

Szybka nauka języków obcych
Jak szybko i skutecznie uczyć się języków obcych, wykorzystując możliwości własnego umysłu?

Szybka nauka
93 specjalne ćwiczenia, dzięki którym nauka nie będzie sprawiać Ci problemów