Przyczyny wybuchu I wojny światowej

Kongres wiedeński, który ukształtował ład terytorialny Europy, całkowicie pomijał dążenia narodów do samostanowienia, zajmując się tylko kwestią zabezpieczenia na jak najdłuższy czas kontrolowanej przez zwycięskie mocarstwa stabilizacji na kontynencie. Przez długi czas postanowienia kongresowe funkcjonowały dzięki istnieniu tzw. „Świętego Przymierza", ale między poszczególnymi mocarstwami europejskimi coraz częściej zaczęło dochodzić do nieporozumień. Zjednoczenie Włoch w roku 1861 i Niemiec w roku 1871, będące wynikiem dążeń nacjonalistycznych, poważnie naruszyło wcześniejszą równowagę sił. W wyniku wojny francusko-pruskiej - 1870, Francja straciła Alzację i Lotaryngię na rzecz Niemiec, co zrodziło w narodzie francuskim chęć odwetu na sąsiedzie i zmazania hańby klęski (ruch ten nazwano rewanżyzmem). Także w Austro-Węgrzech i na Bałkanach dochodziło do licznych spięć na tle etnicznym. Niepokoje te były podsycane szczególnie w południowej części cesarstwa, gdzie mieszkały liczne narody słowiańskie, podatne na doktrynę panslawizmu szerzoną przez Serbię i Rosję. Przeciwieństwem panslawizmu był pangermanizm, którego zwolennicy funkcjonowali w elitach rządowych Niemiec i Austro-Węgier, co prowadziło nieuchronnie do zaognienia konfliktu. 

-Walka o nowy podział świata poprzez uzależnienie od siebie państw i narodów słabszych. Dlatego utworzyły się 2 ugrupowania:

Jedno trójprzymierze Niemcy, i sprzymierzone z nimi Austo-Węgry i Włochy, zwano je też ugrupowaniem państw centralnych.

Drugie trójprzymierze Francja, Anglia, Rosja, a później Stany Zjednoczone Ameryki i inne państwa- nazwane ententą (po francusku porozumienie)

-Zaczął się wyścig zbrojeń. Wyraźnie wzrosły zbrojenia niemieckie, rozwinął się przemysł zbrojeniowy, budowa floty wojennej.

Jedną z przyczyn wybuchu I wojny światowej stało się zabójstwo arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żony w dn.28.6.1914 r. w Sarajewie. Zabójstwa dokonali członkowie organizacji dążącej do wyzwolenia Bośni spod austryjackiej okupacji.

Orientacja proaustriacka - Polska Partia Socjalistyczna.

W 1914 Polska nie istniała jako niepodległe państwo. Była podzielona między 3 zaborcze mocarstwa: Niemcy, Austrię i Rosję. Fakt, że zaborcy rozpoczęli walkę między sobą, miał dla przyszłości Polski duże znaczenie.

Sytuacja taka doprowadziła do powstania w społeczeństwie polskim orientacji politycznych różniących się poglądami na sprawę niepodległości Polski.

1.Orientacja proaustriacka - Jej najwybitniejszym działaczem był Józef Piłsudski. Według niego należało przede wszystkim oderwać od Rosji ziemie zagarnięte przez carat i że w przypadku wojny należy zachować postawę proaustriacką, nie rezygnując z połączenia Królestwa Polskiego z Galicją i utworzenia autonomię Polski pod berłem Habsburgów.

Wokół osoby Piłsudskiego skupił się w Galicji obóz niepodległościowy.

W 1912 powstał Polski Skarb Wojskowy- mający na celu gromadzenie funduszy na działalność wojskową. Następnie utworzono Tymczasową Komisję Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych grupującą wszystkie partie niepodległościowe- socjalistów, ludowców, partie postępowe z Galicji i oderwany od endencji Narodowy Związek Robotniczy. Współpracownikami Piłsudskiego byli: Walery Sławek, Leon Wasilewski, Ignacy Daszyński, B.Limanowski, Włodzimierz Tetmajer.

2.Orientacja prorosyjska- ci politycy uważali, że Polacy powinni popierać w wojnie carską Rosję. Do walki u boku Rosji przeciw Niemcom i Austro-Węgrom wzywał Roman Dmowski i kierowane przez niego Stronnictwo Narodowej Demokracji.

3.Orientacja rewolucyjna-która potępiła wojnę i głosiła, że popieranie tego czy innego zaborcy nic w losie kraju nie zmieni. Takie stanowisko zajęły dwie partie robotnicze: socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy i Polska Partia Socjalistyczna- Lewica.

Sprawa polska w I wojnie światowej.

1.W pierwszej fazie wojny w 1914 i 1915 przez ziemie polskie przetoczyła się wojna. Armie obu stron rujnowały i rabowały kraj. Latem 1915r. Niemcy zajęli ziemie polskie znajdujące się pod zaborem rosyjskim. Zaczęło im brakować ludzi do walki. Po to, żeby skłonić młodych Polaków do udziału w wojnie po stronie państw centralnych, cesarze niemiecki i austriacki wydali wspólnie 5 listopada 1916r. manifest, który spowodował umiędzynarodowienie sprawy polskiej. Zapowiedzieli w nim, że utworzą z ziem polskich odebranych Rosji państwo polskie. Nie wiadomo było jakie ziemie wejdą w jego skład i czy rzeczywiście będzie samodzielne.

W tej sytuacji zwolennicy współpracy z Niemcami zmienili stanowisko. Latem 1917r. Piłsudski wypowiedział posłuszeństwo dowództwu niemieckiemu. Został za to uwięziony w Magdebutgu. Zmienili również swoje plany politycy popierający carat. W sierpniu 1917r. Dmowski utworzył działający w Paryżu-Komitet Narodowy Polski, który zmierzał do odbudowy państwa polskiego przy pomocy Angli, Francji i Stanów Zjednoczonych.

Kolejnym krokiem do wolności Polski stała się Rewolucja Październikowa w Rosji. Jesienią 1917r. żołnierze pod kierownictwem bolszewików, Na czele której stał Lenin, obalili Rząd Tymczasowy. Władzę w Rosji objęły rady robotnicze. Latem 1918r. rząd radziecki unieważnił akty rozbiorów Polski, po czym także inne mocarstwa uznały prawo Polski do niepodległego bytu.

W styczniu 1918r. prezydent Stanów Zjednoczonych, Wilson, zaproponował Niemcom pokój. Przedstawił Niemcom 14 punktów, które Niemcy musiały przyjąć, jeżeli chciały skończyć wojnę. 13-ty punkt mówi o utworzeniu niepodległej i zjednoczonej Polski, z dostępem do M. Bałtyckiego.

Konfederacja Paryska i ustalenie traktatu wersalskiego w sprawie Niemiec.

11 listopada 1918r. w Compiegne (kompień) we Francji Niemcy podpisały zawieszenie broni. Francuski marszałek Ferdynand Fach podyktował warunki:

Wojska Niemieckie musiały wydać aliantom większość dział, karabinów, samochodów.

Oddziały niemieckie musiały natychmiast wycofać się z Francji na wschodni brzeg Renu.

Marynarka musiała wydać okręty podwodne i jednostki nawodne.

Pozbawiły Niemców nabytych terytoriów Kolonii, Alzacji, Lotaryngii.

Wypłacić odszkodowanie wojenne.

Traktat wersalski:

28 czerwca 1919r. zawroty w Pałacu Wersalskim na mocy, którego Niemcy:

-oddały Francji Alzację i Lotaryngię

-Polska odzyskała Wielkopolskę

-Pomorze Wschodnie z dostępem do morza(lesz bez Gdańska)- z którego utworzono Wolne Miasto Gdańsk - pod protektoratem organizacji międzynarodowej-Ligi Narodów

-na Górnym Śląsku, Warmii i Mazurach miano przeprowadzić plebiscyty dotyczące przyszłej przynależności

-Niemcom pozwolono na posiadanie 100 tys. armii i niewielkiej floty

-zakazano budowli i posiadania okrętów podwodnych, czołgów i samolotów bojowych

Traktat wszedł w życie 10 stycznia 1920r.