Bogumił i Barbara - dwie postawy życiowe

Maria z Szumskich Dąbrowska zadebiutowała w dwudziestoleciu międzywojennym cyklem opowiadań "Ludzie stamtąd". Jednak największy rozgłos przyniosła jej powieść "Noce i dnie", która ukazywała się 1932-1934. Całość składa się z czterech tomów. Jest to powieść społeczno-obyczajowa, czyli taka odmiana powieści realistycznej, w której tematy czerpane są ze współczesnego życia codziennego, a wpływ na postępowanie bohaterów mają nie tylko czynniki psychologiczne, ale również społeczno-historyczne.

W "Nocach i dniach" Dąbrowska prezentuje historię rodziny Niechciców, a przede wszystkim dwojga głównych bohaterów, Bogumiła i Barbary, których losy zajmują dwa pierwsze tomy powieści. Autorka ukazuje perypetie pary małżeńskiej, ich problemy, codzienność i święta. Są to postacie nakreślone niezwykle starannie - cechą charakterystyczną narratora w powieści realistycznej jest jego wszechwiedza i wszechobecność, znamy więc zarówno motywacje małżeństwa, jak i losy Niechciców, najpierw w Krępie, później w Serbinowie. Para głównych bohaterów jest silnie kontrastowa. Różni ich od siebie prawie wszystko, prezentują bowiem dwie odmienne postawy życiowe. Bogumił jest ekstrawertykiem, czyli człowiekiem zwróconym "na zewnątrz", otwartym na otaczający go świat. Cechuje go silna łączność z otoczeniem, przyrodą i innymi ludźmi. Głównym sensem swego życia uczynił pracę, którą traktuje jako wyznacznik człowieczeństwa, cel istnienia. Jest to ciężka praca zgodna z rytmem przyrody, któremu trzeba się podporządkować. Kocha przyrodę, rozumie ją i jej prawa, stara się z nią współżyć, a nie walczyć. Taki tryb życia wymaga wielu poświęceń. Bogumił bez wahania oddaje się swym obowiązkom, rezygnując z łatwego, beztroskiego życia. Ocenia rzeczywistość realnie, nie wysuwa wobec świata żadnych roszczeń, bierze go takim, jakim jest, a nie takim, jaki widzi w marzeniach. Swój ciężki los znosi ze zrozumieniem, z pokorą, wytrwale radzi sobie z wszelkimi trudnościami. Dla innych ludzi jest życzliwy, stara się im pomóc, ufa im, jest wyrozumiały dla błędów i pomyłek. Akceptuje odmienność i słabość drugiego człowieka.

Barbara natomiast stanowi niemal całkowite przeciwieństwo swojego męża. Jest typowym przykładem introwertyczki, czyli osobowości skierowanej "do wewnątrz", skupionej na swoich przeżyciach, myślach i marzeniach. Świat zewnętrzny postrzega jako zagrożenie, obawia się go, stara się przed nim bronić, chować się. Jest idealistką, żyje wśród marzeń i pragnień, których nie udaje się jej zrealizować w życiu codziennym. Nie akceptuje więc świata takim, jakim jest, co wywołuje w niej tylko frustrację i smutek oraz niezadowolenie z otaczającej ją rzeczywistości. Wychowana wśród literatury pięknej, odczuwa wyższe potrzeby, których życie na wsi nie jest w stanie jej zapewnić. Dodatkowo ciągle wspomnieniami wraca do czasów, kiedy była młodą, otoczoną adoratorami panienką, która kochała i była kochana wielką, romantyczną miłością. Miłość Bogumiła jest zupełnie innym uczuciem, mąż traktuje ją jako kobietę z krwi i kości, pomoc i wyrękę w ciężkim, codziennym trudzie, a nie jak bóstwo z romansów. Sama też nie darzy Bogumiła gorącym uczuciem, owszem, jest z nim mocno związana, ale nie czuje, że mieszka pod jednym dachem z największą miłością swojego życia.

Z usposobienia kapryśna i zmienna, nie jest jednak postacią negatywną. Próbuje przystosować się do życia w ciężkich warunkach wiejskich. Stara się być dobrą gospodynią i wzorową matką. Popełnia sporo błędów, spotyka ją wiele niepowodzeń, są one jednak wynikiem innego wychowania i innej tradycji. Nie udaje się jej wiele przedsięwzięć, bo nie jest zaangażowana w ich realizację, nie odczuwa takiej potrzeby. Jest raczej bierna, nie przejawia inicjatywy. Wszystko widzi w czarnych barwach, jest życiową pesymistką, przeczuwającą nieuchronną klęskę i łatwo wpadającą w panikę.

Sylwetki psychologiczne Bogumiła i Barbary są w "Nocach i dniach" zaprezentowane jako dopełnienie. Prawdopodobnie Bogumił nie mógłby żyć bez Barbary, ani ona bez niego. Niechcicowie uzupełniają się wzajemnie, stanowią trwałe i udane, mimo kryzysów, małżeństwo. Mądrość i rozwaga Bogumiła, jego spokój i opanowanie jest wspomagane przez uczuciowość i nastrojowość Barbary. Dwie sprzeczne postawy dopiero połączone w jedną całość składają się na pełny obraz sprawy u Dąbrowskiej najważniejszej: człowieczeństwa.