Stanisław Wokulski - romantyk czy pozytywista?

Język polski, Pozytywizm

Stanisław Wokulski - fikcyjna postać stworzona przez Bolesława Prusa, główny bohater powieści "Lalka". Jego postać w polskiej kulturze masowej stała się symbolem przedsiębiorczości.

Wokulski pochodził z rodziny szlacheckiej. Gdy ojciec stracił majątek, Stanisław przyjął pracę subiekta w winiarni Hopfera. Kontakty ze studentami rozbudzają w nim chęć zdobycia wiedzy i wiarę, że nauka i praca mogą zmienić jego życie. Porzuca Hopfera, przenosi się do Rzeckiego, uczęszcza do Szkoły Przygotowawczej, a po jej ukończeniu podejmuje decyzję studiów w Szkole Głównej. Wciągnięty w przedpowstaniową konspirację, brał potem udział w powstaniu. Zesłany na Syberię, podjął się pracy naukowej, zdobył szerokie uznanie i powrócił do kraju mając nadzieję, że znajdzie tu szerokie pole działania. Rozczarował się szybko, Warszawa nie potrzebowała uczonych, a były powstaniec niepokoił swoją przeszłością w czasach "pokoju". Podczas pobytu na Syberii opracował plan swego działania dla dobra kraju, ale okazało się, że nikt go nie potrzebował.

Małżeństwo z panią Małgorzatą, wdową po Janie Minclu, uczyniło go właścicielem sklepu i wkrótce dawne ideały zastąpiła przyziemna praca nad robieniem pieniędzy. Po śmierci żony powraca do swych zainteresowań naukowych i może po jakimś czasie uczony pokonałby filistra, gdyby nie nagła i gwałtowna miłość do Izabeli Łęckiej. By pokonać bariery dzielące kupca od arystokratki, Wokulski musi zwrócić na siebie uwagę, wedrzeć się do najlepszych domów warszawskich, ale by tego dokonać, potrzebuje wielkich pieniędzy. Pojechał więc na wojnę bułgarsko - turecką i zajmując się dostawami wojskowymi dziesięciokrotnie pomnożył swój majątek. Fortuna Wokulskiego stale rosła, czy to dzięki zwiększającym się obrotom sklepu, czy dzięki współpracy z obrotnym Suzinem, czy też w wyniku działania spółki do handlu ze Wschodem.

Świadomość posiadanego bogactwa jest dla niego przyczyną rozterek wewnętrznych, prowadzących do ciągłego rozrachunku z samym sobą. By zdobyć pannę Izabelę, musi udawać wielkiego pana, jeździć własnym powozem, odbywać obowiązkowe spacery w Łazienkach, grać na wyścigach, rzucać garściami złote monety w czasie akcji filantropijnych, w których uczestniczyła ukochana kobieta, by sprawić jej przyjemność organizować kosztowne klaki dla wątpliwej wartości zagranicznych artystów, wreszcie wyrzec się sklepu, gdyż według panny Łęckiej, kupiec nie był godny jej ręki. Poczucie zdrady wobec siebie, wobec dawnych ideałów, powoduje coraz głębsze rozdarcie wewnętrzne.

Mimo pogardy jaką często odczuwał dla siebie, Wokulski brnie dalej w drodze po rękę ubóstwianej kobiety. Gdy przekonał się, że ta, którą kochał i czcił, której składał w ofierze samego siebie, okazała się kobietą płytką, pustą i niewiele wartą, gotów był rozstać się z życiem, które straciło dla niego sens. Prus nie rozwiązał ostatecznie i wyraźnie losów Wokulskiego. Zasugerował dwie drogi: Wokulski wybrał samobójstwo lub współpracę z Geistem. Wokulski przegrał swe życie i jako romantyk i jako pozytywista. Przegrał je, gdy jako rycerz wolności bił się o Polskę, za co podzielił z innymi syberyjski los, a żyć mu dalej przyszło w kraju spętanym nie tylko niewolą polityczną, ale i niewolą umysłów i serc. Przegrał je, gdy jako romantyczny kochanek poświęcił wszystko dla kobiety, którą uczynił celem i sensem swego życia. Klęską skończyły się pozytywistyczne dążenia, by wiedzą i pracą służyć społeczeństwu. Nie pozwolono mu ulżyć doli tysięcy biedaków, co wiązał z działaniem spółki do handlu ze Wschodem, nie pozwolono by jego "lwia" energia została spożytkowana w pracy naukowej lub działalności gospodarczej.

Wokulski jako romantyk

  • Romantyczna biografia okresu młodości - udział w powstaniu i szybki awans społeczny
  • Niezwykłe zdolności i szczęście - umożliwiają mu sukces finansowy i awans społeczny
  • Nieszczęśliwa miłość - Wokulski jest nieszczęśliwie zakochany, a jego nieszczęście wynika z niemożności pokonania uprzedzeń klasowych. Miłość równocześnie motorem wszelkich jego działań: wyprawy po majątek na wojnę, wizyt w teatrze, podejmowanych operacji finansowych, a w końcu rezygnacji z handlu.
  • Skłonność do idealizacji - niemal do końca Stanisław wyobraża sobie Łęcką, jako kobietę-anioła, marzy o niej, jest jej wdzięczny za najdrobniejszy przyjazny gest, spojrzenie. Dopiero scena w pociągu uświadamia mu, że jego ukochana jest wyrachowana i wiarołomna.
  • Niestałość uczuciowa - na początku powieści Wokulski jawi się czytelnikowi, jako prawdziwy wulkan, kipiący życiem - wraca z olbrzymimi pieniędzmi i od razu je inwestuje: powiększa sklep, najmuje nowych subiektów, udziela się charytatywnie. Ale dramatyczne przeżycia wpływają na niego fatalnie - gorzka prawda o obiekcie jego miłości skłania go do podjęcia dramatycznej decyzji - próby samobójczej. Do końca czytelnik nie jest pewny, jak Wokulski skończył - czy zginął przysypany gruzami zamku, czy wyjechał, pozostawiając fortunę bez zarządcy i spadkobiercy.
  • Poczucie wyobcowania - Wokulski obraca się w dwóch środowiskach: mieszczaństwie i arystokracji, w żadnym jednak nie czuje się dobrze. Wie, ża arystokracja ledwie akceptuje go w swoim gronie i to wyłącznie za względu na jego majątek. Zaś jego "koledzy po fachu", są zwyczajnie zazdrośni o powodzenie w interesach, stąd nieprawdziwe pogłoski, o jego rzekomych oszustwach i kochankach.

Wokulski jako pozytywista

  • Realizacja społecznego programu pozytywistycznego (praca organiczna i praca u podstaw) - Wokulski stara się podnieść poziom gospodarczy kraju: inwestuje w swój sklep, stwarza nowe miejsca pracy, stopniowo podnosi pensje swoim pracownikom, a jednocześnie interesuje się losem najuboższych: prostytutki Marii, Węgiełka, Wysockiego. Pomaga im w najtrudniejszych życiowych sytuacjach: znajduje pracę, funduje mieszkanie, organizuje ślub. Wciąż porównuje swój majątek z dochodami najuboższych i ma wyrzuty sumienia, gdyż miłość poniekąd odciąga go od spraw biedoty.
  • Fascynacja nauką i techniką - wyniesiona jeszcze z młodości. Stanisław, mimo, że kocha Izabellę, jest rozdarty pomiędzy karierą naukową, a miłością. Podziwia młodego wynalazcą Ochockiego i profesora Geista, planuje pomóc im, ale nie jest w stanie zdobyć się na poświęcenie się nauce. Wierzy przy tym, w utopię techniczną - cudowne wynalazki (machiny latające), które są w stanie odmienić świat i człowieka (por. mit o szklanych domach z Przedwiośnia Żeromskiego).
  • Zdolność do efektywnego działania - widać ją najlepiej po sposobie zdobywania Izabelli - stopniowo osacza ją, zaprzyjaźnia się z jej ojcem i ciotką, uzależnia Łęckich finansowo, w końcu wykorzystuje romantyczną scenerię jako tło do oświadczyn.
  • Akceptacja ideałów tolerancji i asymilacji - co doskonale widać po stosunku Wokulskiego do Żydów. Warszawskie kupiectwo traktuje ich z pogardą, jak nieuczciwą konkurencję. Wokulski tymczasem nawiązuje z nimi znajomość, szczerze zaprzyjaźnia się z żydowskim lekarzem Szumanem, nie waha się przekazać im interesu.

Podobne tematy

Wybrani twórcy okresu Dwudziestolecia w Polsce i na świecie

Proza: STEFAN ŻEROMSKI (1864-1925) - wrażliwy na...

Człowiek i urząd w "Procesie" Kafki

"Proces" to opowieść o człowieku żyjącym w świecie...

Mesjanizm, historiozofia i symbolika w "Dziadach" cz.III

Mesjanizm jest nurtem ideologicznym, który zyskał...

Uzasadnij bujny rozwój publicystyki i form epickich w czasach pozytywizmu

W pozytywizmie nastąpił bujny rozwój publicystyki i...

Żródła: wikipedia.pl, teksty nadesłane

Serwis matura memento.pl jest serwisem społecznościowym, publikuje materiały nadesłane przez internautów i nie odpowiada za treść umieszczanych tekstów oraz komentarzy. Serwis matura memento.pl dokłada wszelkich starań, aby weryfikować nadsyłane materiały oraz dbać o ich zgodność z polskim prawem.
  

Ebooki edukacyjne

Dobre wypracowania
Jak samodzielnie pisać wypracowania i otrzymywać z nich wysokie oceny bez większego wysiłku?

Jak zdać egzamin?
Poznaj metody i sztuczki, aby bezstresowo i zawsze pozytywnie zdać każdy egzamin!

Techniki pamięciowe dla każdego
Jak wykorzystać moc swojego umysłu poprzez efektywne techniki pamięciowe i zapamiętać wszystko czego potrzebujesz?

Szybka nauka języków obcych
Jak szybko i skutecznie uczyć się języków obcych, wykorzystując możliwości własnego umysłu?

Szybka nauka
93 specjalne ćwiczenia, dzięki którym nauka nie będzie sprawiać Ci problemów