Rozwój reformacji na zachodzie Europy

Reformacja - ruch religijny i społeczny w XVI wieku mający na celu odnowę chrześcijaństwa. Był on reakcją na zjawiska, które miały miejsce w Kościele katolickim - w hierarchii kościelnej i w papiestwie. Podwaliny pod wystąpienie Marcina Lutra położyła działalność Jana Husa na początku XV wieku - ruch husycki (husyci) odegrał ważną rolę w rozwoju reformacji.

W wyniku reformacji wyłoniły się nowe odłamy chrześcijaństwa:

• luteranizm - 1517, jego twórcą był Marcin Luter, zaś podstawą Pismo Święte (dozwolona własna interpretacja), dwa sakramenty (komunia, chrzest), głośne czytanie Biblii, śpiewanie psalmów, Kościół instytucją tanią, liturgia w języku narodowym, komunia pod dwiema postaciami (chleb i wino). Zanegował nieomylność papieża, sakrament spowiedzi oraz płatne odpusty (co przysporzyło mu wielu potężnych przeciwników w postaci np. Inkwizycji). Zniósł również celibat, który w Kościele Katolickim przestał być przestrzegany (większość księży prowadziła dość rozpustne życie i posiadała wielu nieślubnych potomków).
• anglikanizm - 1534, jego twórcą był Henryk VIII, na skutek buntu przeciw papieżowi, który odmówił udzielenia drugiego rozwodu. Henryk VIII rozwiązał zakony, znacjonalizował dobra kościelne, zniósł przymusowy celibat duchownych. Wprowadził liturgię w języku angielskim oraz komunię pod dwiema postaciami.
• kalwinizm - 1536, jego twórcą był Jan Kalwin, u jego podstaw leżało przekonanie, że Bóg jednych obdarza łaską konieczną do zbawienia, drugich nie (teoria predestynacji). Proste, cnotliwe życie, powodzenie w życiu doczesnym, powaga, rezygnacja z przyjemności oddalających od Boga miały zapewnić zbawienie. Gmina kalwińska miała charakter demokratyczny (seniorzy, pastorzy).

1517 /31 października - ogłoszenie przez Lutra 95 tez W Wittemberdze. Do jego zwolenników zaliczał się elektor saski Fryderyk a do przeciwników papież, legat kardynał Kajetan

1520 - spalenie przez Lutra bulli go potępiającej

1521 - sejm Rzeszy w Wormacji. Który nie dopuszcza do wyklęcia Lutra

1521 - Karol I(V) wydaje edykt zwany wormackim ogłaszający Lutra heretykiem

1524-26 - wojny chłopskie; chłopi znajdowali się pod wpływem filozofii Tomasza Munzera

1529 - złożenie przez książąt Rzeszy protestu („protestanci") przeciwko edyktowi wormackiemu na sejmie w Spiżu

1530 - wydanie na protestanckim sejmie w Augsburgu wyznania wiary autorstwa Melachtona. Projekt był zbyt ugodowy jak dla Lutra a za bardzo rewolucyjny jak dla Karola I(V), który w tej sytuacji potwierdza postanowienia edyktu wormackiego

1531 - protestanci zawiązują związek obronny w Szmalkalden

1532 - pokój religijny w Norymberdze wymuszony przez postępy Turków w Europie

1446 - wojna szmalkaldzka, w której chodziło jednak bardziej o politykę niż o religię. Cesarz sprzymierzony był z papieżem i luterańskim ks. Maurycym Saskim pokonuje protestantów a elektora Jana Fryderyka pozbawia godności. Wzrost potęgi cesarskiej wymusza zawarcie przymierza pomiędzy ks. Maurycym Saskim a królem francuskim Henrykiem II. Cesarz nie wytrzymuje ataku z 2 stron. Maurycy ginie w walkach a Francuzi zajmują biskupstwa Metz, Toul i Verdun.

1552 - rozejm w Pasawie

1555 - pokój augsburski „cuius regio eius religio"

Rozwój reformacji

Szwajcaria - podział kraju na kantony leśne i górskie oraz kantony miejskie. Te pierwsze dostarczały najemników a miasta rozwijały się dzięki handlowi.

1522 - ogłoszenie przez Zwinglego 67 tez nowego wyznania:

• Pismo Święte jedynym źródłem wiary

• kasacja mszy i wystroju kościołów

• brak celibatu i wprowadzenie języka narodowego do liturgii

1529/31 - wojna religijna w Szwajcarii; śmierć Zwinglego; pokój gwarantujący wolność religijną; pojawia się Jan Kalwin, Francuz

1541 - ostateczne ukształtowanie filozofii gminy wyznaniowej w Genewie (predestynacja)

Francja:

We Francji hugenoci (kalwini) spotykali się z oporem. Mimo prześladowań na synodzie w 1558 nastąpiła ostateczna konsolidacja ruchu.

1562 - rzeź w Wassy; hugenoci zostali wymordowani przez Gwizjuszów; hugenoci pod wodzą admirała Coligny`ego i Ludwika Kondeusza stają do walki

W czasie wojny giną przywódcy katolików. Protestanci i katolicy zawierają rozejm i rozpoczynają walkę z Anglią, gdy opanowała ona Hawr.

1570 - pokój w Saint Germain; amnestia; przywódca protestantów 17 letni Henryk de Burbon poślubił córkę Katarzyny Medycejskiej, sprawującej praktycznie władzę w kraju zamiast swojego syna Karola IX. Dodatkowo protestanci otrzymywali La Rochelle i inne twierdze jako zabezpieczenie

1572 /23-24 sierpień - noc św. Bartłomieja; przybyli na ślub hugenoci zostali wymordowani przez Gwizjuszów

1574 - umiera Karol IX

Wybucha wojna pomiędzy:

• Henrykiem III Walezjuszem, byłym królem Polski a obecnie władcą Francji

• Henrykiem ks. De Guise, przywódcą katolików

• Henrykiem de Burbon, królem Nawarry

Ostatecznie wygrywa ten ostatni, przechodzi na katolicyzm i koronuje się jako Henryk IV na króla Francji

1598 - wydanie edyktu nantejskiego

Anglia

1534 - akt supremacji wydany przez Henryka VIII

Kontrreformacja:

1540 - założenie zakonu jezuitów

1542 - powołanie trybunału inkwizycji

1545-63 - sobór w Trydencie

1559 - index ksiąg zakazanych