Rząd polski na emigracji

Wobec agresji Niemiec (1 września 1939) i ZSRR (17 września 1939) na Polskę, władze Rzeczypospolitej zmuszone zostały do przeniesienia siedziby poza granice kraju dla uniknięcia niewoli i wymuszonej kapitulacji. W nocy z 17 na 18 września Prezydent RP i Wódz Naczelny przekroczyli granicę polsko-rumuńską w Kutach mając przyrzeczony zgodnie z V konwencją haską i układem sojuszniczym pomiędzy Polską a Rumunią z r. 1921 przejazd do Francji ( fr. droit de passage). Pod równoległym naciskiem władz III Rzeszy, Francji i ZSRR , władze Rumunii zażądały zrzeczenia się od władz RP ich suwerennych prerogatyw państwowych pod groźbą internowania . Wobec odmowy Prezydenta RP, Premiera i Naczelnego Wodza zostali oni internowani przez władze Rumunii w przygotowanych jeszcze w pierwszej połowie września 1939 ośrodkach internowania. 

W 1939 rząd polski ucieka do Rumunii i tam zostaje internowany. Jednak ani państwo ani armia nie kapitulują. Prezydent Mościcki na mocy konstytucji mianuje swojego następcę. Zostaje m. ni. ostatecznie 30.wrz.'39 Władysław Raczkiewicz. On tego samego dnia powołuje rząd, premierem zostaje Władysław Sikorski. Zostaje on też ministrem spraw wojskowych, a od 7.list również naczelnym wodzem armii. Rząd był koalicyjny, wszystkie partie brały udział w jego pracach. Pierwotnie siedzibą  rządu był Paryż  i Anglels, a później Londyn. Na emigracji powołano 9 grudnia '39 Radę Narodową (skł. z 22 osób). Reprezentowane były partie, które udzielały swego poparcie rządowi emigracyjnemu: PPS, Str. Ludowe, Str. Narodowe, Str. Pracy i politycy sanacyjni. Przewodniczącym został I. Paderewski, a po jego śmierci S. Grabski. Zostaje sformowany program rządu. Uznano, że III Rzesza jest głównym wrogiem Polski, należy walczyć z Niemcami u boku sojuszników. Trzeba było stworzyć armię polską na zachodzie. Rząd ogłaszał też, że jest w stanie wojny ze Zw. Radzieckim. Rząd stoi na stanowisku nienaruszalności granic polskich, wysuwał też program powojenny jeśli chodzi o poszerzenie naszych granic na pn. i zach. Chciał włączenia Gdańska, Prus Wsch., i Opolszczyzny. Kolejnym zadaniem miało być organizowanie i kontrolowanie walki podziemnej kraju. Rząd określa też cele powojenne np. Polska powojenna ma być krajem demokratycznym. Już w 1939 zaczęto tworzyć armię we Francji tzw. Polskie Siły Zbrojne na zachodzie.

W maju '40 (kiedy Niemcy atakują Francję) armia polska liczy sobie 84 tys. żołnierzy. Klęska Francji powoduje że armia przepada, gdyż do Anglii przedostaje się tylko ok. 30 tys. żołnierzy. Teraz w Szkocji powstaje I Korpus, którego dowódcą był gen. Anders. W okresie kiedy rząd przebywa w Londynie prowadzone są rozmowy pomiędzy Polską a Czechosłowacją dotyczące zawarcia federacji (po wojnie). Miała być wspólnym frontem przeciw potędze Zw. Radzieckiego. Rozmowy jednak zostają zerwane w 1943. Pod naciskiem Churchilla Sikorski w czerwcu'40 ogłasza memoriał, w którym wyraża chęć poprawy stosunków ze Zw. Radzieckim. Doprowadza to do kryzysu rządowego, a Sikorski dostaje dymisję od Raczkiewicza. Lecz pod naciskiem Churchilla Sikorski ponownie zostaje premierem rządu. 30 lipca'41 dochodzi do podpisania układu Sikorski - Majski (ambasador radziecki w Londynie). Postanowienia: anulowanie traktatu rosyjsko - niemieckiego dotyczącego podziału Polski, amnestia dla wszystkich więźniów przebywających w Rosji, wymiana ambasadorów, utworzenie polskiej armii w Zw. Radzieckim. Nie poruszono kwestii granic. 14.kwietnia'41 podpisano umowę wojskową między Polską a Zw. Radzieckim. Na jej mocy armia polska miała liczyć 30 tys., podlegać polskiemu rządowi, pod względem operacyjnym podlegać ZSRR. Dowódcą zostaje gen. Anders. Sikorski spotyka się ze Stalinem w Moskwie - uzyskuje zgodę na powiększenie liczby żołnierzy do 96 tys. (grudzień'39?)

Przyczyny zerwania stosunków polsko - radzieckich:

- kwestia wsch. granicy Polski - Stalin nie chciał oddać terenów wschodnich

- kwestia armii w ZSRR - Anders odmawia w lutym'42 wysłania na front V dywizji, a w odpowiedzi Rosjanie zmniejszają racje żywnościowe do 30 tys.

[Anders nie chciał uderzać jednostkowo, uważał że ZSRR przegra wojnę, nie lubił Ruskich]

Churchill uznał, że nadwyżkę wojsk należy wysłać do Iranu. Tak zrobiono.

W sierp.'42 następuje ostateczna ewakuacja armii polskiej z Rosji. Dlaczego Stali się zgodził? Bo zaczął już sobie przygotowywać komunistyczny wariant dla Polski

- kwestia obywatelstwa

- Rosjanie zamykają polskie konsulaty, szkoły itp.

- kwestia katyńska - w kwietniu'43 Niemcy ogłaszają że znaleziono w lasach katyńskich groby pomordowanych oficerów polskich.

25 kwietnia'43 zerwano stosunki polsko-radzieckie. 4 lipca'43 ginie Sikorski w katastrofie lotniczej. Kolejnym premierem zostaje S. Mikołajczyk, nowym naczelnym wodzem został gen. Kazimierz Sosnowski. Mikołajczyk pełnił funkcje premiera do listopada'44 kiedy to podał się do dymisji. Ostatnim premierem rządu emigracyjnego zostaje Tomasz Arciszewski. W czerwcu '45 mocarstwa zachodnie wycofały uznanie rządowi emigracyjnemu.