Sęp-Szarzyński i Morsztyn - podobieństwa i różnice

M. Sęp-Szarzyński tworzył w okresie późnego renesansu, lecz jego utwory noszą już cechy baroku lub - według innych badaczy - manieryzmu. Twórczość ta jest świadectwem drastycznego rozdwojenia człowieka między duszą i jej wartościami a ciałem, materią. Jednocześnie widać w nich charakterystyczny dla baroku zwrot ku potędze Boga. Szarzyński pokazuje w nich, że jedynym celem człowieka na ziemi jest zmierzanie ku Bogu, że jest On jedyną nieprzemijającą wartością, w odróżnieniu od dóbr doczesnych.

Zupełnie inna jest tematyka utworów Morsztyna, przedstawiciela nurtu poezji dworskiej. W jego wierszach nie ma mowy o niebezpieczeństwach świata ziemskiego i wszechmocy surowego Boga. Jego poezja jest lekka, dowcipna, polega głównie na odbieraniu świata zmysłami, a nie rozumem. Ulubionym tematem Morsztyna jest miłość, przedstawiona za pomocą zaskakujących porównań czy wyszukanych środków stylistycznych.

Elementem łączącym twórczość obu poetów są środki stylistyczne, wynikające z założeń epoki. Obaj piszą sonety, stosują zasadę kontrastu, antytezy, peryfrazy, używają wyszukanych epitetów, metafor, wyliczeń, antynomii (sprzeczność - oksymoron). Charakterystyczne dla baroku jest to, że przede wszystkim ma on poruszyć, wzruszyć, olśnić, a niekoniecznie uczyć. Dlatego w sonecie Morsztyna "Do trupa" można znaleźć zaskakujące zestawienie zmarłego z zakochanym, a w sonetach Sępa-Szarzyńskiego często pojawiają się elipsy (opuszczenie w szyku wyrazów, których można się domyślić) oraz inwersje szyku wyrazów.