Układ Słoneczny - położenie i ruch planet

Teoria geocentryczna - teoria budowy Wszechświata. Zakłada, że nieruchoma Ziemia znajduje się w jego centrum, a dookoła niej krążą pozostałe ciała niebieskie (Słońce, planety, Księżyc i gwiazdy). Do czasów Mikołaja Kopernika sądzono, że centralne miejsce w Układzie Słonecznym zajmuje Ziemia. Przyjmowano geocentryczny model Wszechświata, opracowany w II w n.e. przez Ptolemeusza. Według tego modelu centrum Wszechświata zajmowała nieruchoma Zie­mia, wokół której krążyły po sferach (orbitach) kolejno: Księżyc, Merkury, Wenus, Słońce, Mars, Jowisz, Saturn i gwiazdy stałe, tzn. nie zmieniające położenia względem siebie, lecz krążące dookoła Ziemi.

Heliocentryzm (gr. helios = słońce) to pogląd na budowę Układu Słonecznego, według którego w wersji historycznej Słońce znajduje się w środku wszechświata, zaś w jego współczesnym wydaniu w centrum Układu Słonecznego, a wszystkie planety, łącznie z Ziemią, je obiegają. W 1543 r. została opublikowana teoria heliocentryczna, której twórcą był Mikołaj Kopernik. Według teorii Kopernika centrum Wszechświata zajmuje nieruchome Słońce, wokół którego po orbitach kołowych krążą planety znajdujące się również w mchu obrotowym dookoła własnej osi. Teorię heliocentryczną uznano dopiero w XVII w. W latach 1609-1619 J. Kepler ogłosił teorię dotyczącą ruchu planet, w której modyfikuje teorię heliocentryczną, a mianowicie dowodzi, że orbity planet mają kształt elipsy, natomiast Słońce znajduje się w jednym z jej ognisk. Odkrycie przez I. Newtona prawa powszechnego ciążenia wyjaśnia eliptyczny kształt orbit.

Współczesny stan wiedzy dotyczący budowy i cech Układu Słonecznego przedstawia zamieszczone poniżej zestawienie:

• wielkość planet zwiększa się w miarę oddalania od Słońca i krańców Układu w stronę jego części środkowej;
• w miarę oddalania się od Słońca prędkość ruchu planet po orbicie zmniejsza się, co dodatkowo wydłuża okres obiegu wokół Słońca;
• prędkość ruchu planet wokół własnej osi zwiększa się w miarę odda­lania od Słońca (poza Plutonem). Inne cechy ruchu planet to:
• położenie płaszczyzn orbit planet niemal w jednej płaszczyźnie,
• zgodność kierunku ruchu planet po orbitach z kierunkiem ruchu ob­rotowego Słońca,
• zgodność kierunku ruchu obrotowego planet wokół własnej osi z kie­runkiem ruchu obiegowego (poza Wenus i Uranem, które wirują w kie­runku przeciwnym).