Upadek polski w XVIII w.

Karol Monteskiusz

Framcuski pisarz polityczny, historyk. Napisał dzieło „O duchu praw" i „Listy perskie". Teoretyk ustroju państwowego, krytykował absolutną władzę królewską, wzorem dla niego  był ustrój republikański lub monarchia parlamentarna. Jest ojcem sformułowania zasady trójpodziału władzy na władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Między tymi władzami powinna być równowaga i niezależność

John Locke

Propagował tolerancję religijną, własność prywatną, prawo do inicjatywy gospodarczej. Państwo powinno być neutralne od religii, był za rozdziałem kościoła od państwa. Sformułował termin „tabula rasa" - czysta karta.

Franciszek Arouet Wolter

Francuski pisarz, filozof, historyk, napisał „traktat o tolerancji", głosił potrzebę tolerancji religijnej na straży której powinien stać król. Najlepszym ustrojem jest republika ponieważ najbardziej zbliża ludzi do jedności.

Stosunki wewnętrzne w Polsce w czasach saskich.

Rozkład aparatu państwowego: prywata grup magnackich, nagminne zrywanie sejmów i sejmików poprzez liberum veto i obstrukcje konfederacje przeciw królowi.

PROPOZYCJE REFORM

Familia ( Czartoryscy )

Reforma systemu podatkowego, powiększenie armii, ograniczenie władzy ministrów ( zniesienie urzędu hetmańskiego ), ograniczenie władzy króla, zlikwidowanie liberum veto.

Stanisław Konarski

Dzieło „O skutecznym rad sposobie", ograniczenie władzy króla, ograniczenie liberum veto, pozbawienie króla rozdawnictwa urzędów, stworzenie centralnego organu wykonawczego przy królu

Stanisław Leszczyński

„Głos wolny wolność ubezpieczający", zniesienie liberum veto, usprawnienie pracy sejmu, roztoczenie opieki nad chłopami i mieszczanami, nadanie chłopom wolności osobistej, reforma skarbu i wojska

Ingerencja państw ościennych

Rosja dążyła do utrzymania spokoju w Polsce poprzez utworzenie własnego stronnictwa w familii, czuwała aby nie dopuścić do aukcji czyli powiększenia wojska. Prusy podsycały wzajemną wrogość pomiędzy partiami politycznymi. Układ w Poczdamie - prusko rosyjska umowa o ochronie istniejącego w Rzeczypospolitej ustroju politycznego. Traktat Loewenwolda 1732 - umowa pomiędzy Austrią, Prusami i Rosją dotycząca poparcia wspólnego kandydata do tronu polskiego.

Sejm konwokacyjny i jego reformy ( 7 V - 22 VI 1764 )

Władza ustawodawcza : Uporządkowanie trybu sejmowania przez wprowadzenie regulaminu. Zniesienie przysięgi na instrukcje sejmikowe. Częściowe ograniczenie liberum veto.

Władza wykonawcza : utworzenie Komisji Wojskowych i skarbowych

Gospodarka: zniesiono prywatne cła i myta. Wprowadzenie cła generalnego.

Konfederacja dysydeńska  III 67

Walka o wiarę i wolność, kierowani wysuwali  postulat o przyznanie różnowiercom równych praw, częściowo odebranych w 1733.

Konfederacja radomska VI 1767

Zwołana przeciw dysydentom i stronictwy reform, w obronie wiary i wolności oraz tzw. swobód rapublikańskich. Zawiązana pod opieką Nikołaja Repina, który chciał uzyć konfederacji do szantażu politycznego wobec króla. Cele: detronizacja króla, przywrócenie liberum veto, skarcenie innowierców.

Konfederacja barska (1768-1772)

Konfederacja w obronie wiary katolickiej, przywilejów szlacheckich i niezależności państwa, zawiązana 29 II 1768 pod wodzą Józefa Pułaskiego i Michała Krasińskiego. Faktycznie stała się ruchem militarno-politycznym przeciw Rosji i związanemu z nią królowi S.A. Poniatowskiemu, przeciw dysydentom.

Obrady sejmu delegacyjnego (1767-1768)

Opracowanie praw kardynalnych - to katalog wiecznych i niezmiennych zasad ustrojowych, w ich skład wchodziły: wolna elekcja, liberum veto, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi, wyłączność szlachty w sprawowaniu urzędów i posiadaniu dóbr ziemskich.

PIERWSZY ROZBIÓR POLSKI             5 VIII 1772

ROSJA: 92 tyś km², 1,3 mln ludności, obszar: miedzy Dźwiną, Dnieprem i Drucią. Były to wojewódzka: Inflandzkie, część Pomorskiego, Litewskie, Mścisławskie, część Mińskiego

PRUSY: 36 tyś km² , 508 tyś ludności, obszar: Prusy Królewskie bez Gdańska i Torunia, woj.: Pomorskie, malborskie, chełmińskie, część Wielkopolskiego i Kujawskiego.

AUSTRIA: 83 tyś km², 2,3 mln ludności, obszar: ziemia na południe od Wisły i Sanu, Krakowskie, Sandomierskie, Ruskie, Bełskie, skrawki Podolskiego i Wołyńskiego.

Sejm rozbiorowy 1773-1775

Ratyfikacja przez Sejm traktatu rozbiorowego pod groźbą dalszych aneksji; wymuszone traktaty handlowe z zaborcami ( m.in. 12% cło płacone Prusom za polskie towary transportowane Wisłą do Gdańska ).

Reformy wewnętrzne:

Powołanie Rady Nieustającej, organu kierującego sprawami państwa między obradami sejmu, w składzie 36 konsyliarzy ( po 18 z senatu i z izby poselskiej )Król przewodniczący obrad. Rada podzielona na pięć departamentów: interesów, cudzoziemskich, policji, wojska, sprawiedliwości, skarbu; utworzenie KEN

UGRUPOWANIA

Obóz hetmański

Ksaweryn Brannicki, Seweryn Rzewuski, Szczęsny Potocki. Obóz przeciwny reformom które  by mogły wzmocnić władzę centralną. Głosowali za wolnością z czasów saskich, przywrócenie buławy hetmańskiej. Obóz prorosyjski.

Stronnictwo dworskie

Rodzina króla, prymas michał Poniatowski. W oparciu o radę nieustającą i Rosję dążą do wzmocnienia władzy królewskiej i powiększenia armii

Stronnictwo patriotyczne

Marszałek sejmu Małachowski, Ignacy Potocki, Hugo Kołątaj. Wzmocnienie władzy w państwie, przekształcenie sejmu, proponowany sejm o kadencji kilkuletniej, powiększenie podatków, zniesienie Rady Nieustającej, aukcja wojska Dążyli do sojuszu z Prusami.

Reformy sejmu Czteroletniego 1788-1794

Powiększenie liczby wojska do 100 tyś ( w celu utrzymania armii wprowadzono podatek na szlachtę w wysokości 10% od dochodów, na Kościół nałożono 20%; zniesienie Rady Nieustającej Departamentu Policji, Skarbu Sprawiedliwości; w sprawie mieszczaństwa dekret o miastach z 17 IV 1791: nietykalność osobista mieszczan, ułatwienie nobilitacji mieszczanom, możność nabywania dóbr ziemskich przez mieszczan, piastowanie niższymi urzędów administracyjnych, sądowych i wojskowych, utworzono samorząd w miastach, udział w sejmikach z głosem doradczym.

KONSTYTUCJA 3 MAJA 1791. Polska monarchią konstytucyjną.

Władza ustawodawcza - Sejm: izba poselska 204 posłów, senat 132 wojewodów, kasztelanów, biskupów, ministrów

Władza sądownicza - Sądy: sejmikowe, ziemskie, trybunał koronny, miejskie

Władza wykonawcza - straż praw, król jako przewodniczący, prymas, 5 ministrów zajmowało się administracją, polityką zagraniczną i wewnętrzną, finansami.

Wojna w obronie Konstytucji

Przyczyny:

Dążenia magnatów do zniesienia konstytucji, powrót do dawnego ustroju pod gwarancją Rosji.

Przebieg:

wkroczenie  100tyś armii rosyjskiej na Ukrainę, Podolę i Litwę. Bitwy pod Zielenicami i Dubieńką

Skutki:

Rządy targowiczan : okres wstecznictwa, prześladowanie zwolenników konstytucji, wprowadzeni cenzury, likwidacja myśli postępowej przez zamykanie czasopism.

DRUGI ROZBIÓR POLSKI 23 I

ROSJA: 250 tyś km² ok. 3mln ludności, obszar: Ukraina, Podole, Wołyń

PRUSY: 58 tyś km² ok. 1,1 mln ludności, obszar: Wielkopolska, Kujawy, część Mazowsza, Gdańsk, Toruń.

Sejm rozbiorowy w Grodnie.

Wyraził „milczącą zgodę" na rozbiór kraju. Rzeczpospolita uzyskała gwarancję nienaruszalności granic i dawnego ustroju za strony Rosji i Prus ( był to ostatni sejm w historii Rzeczypospolitej )

POWST. KOŚCIUSZKOWSKIE

Przyczyny

Drugi rozbiór; załamanie gospodarki, pusty skarb; brak dostępu do morza; zabranie najcenniejszych ziem; wzrost cen żywności, ogólne niezadowolenie; wzorce francuskie; Rosja przygotowuje się do wojny z Turcją i wycofuje część wojska z Polski.

Przygotowania powstańcze, ugrupowania.

Umiarkowani: chcieli monarchii konstytucyjnej, przywrócenia konstytucji 3 Maja

Radykalny odłam: chcieli republiki, usunięcia króla, ukarać zdrajców, suwerenność kraju, poruszenie narodu do walki.

Uniwersał połaniecki: wolność osobistą dla chłopów, nieusuwalność z ziem, zmniejszenie pańszczyzny

TRZECI ROZBIÓR POLSKI 3 I

PRUSY: pozostała część Mazowsza z Warszawą, skrawki Żmudzi i małopolski, księstwo sierawskie

AUSTRIA: reszta województwa małopolskiego z Krakowem, część Podlasia i Mazowsza

ROSJA: reszta ziem litewskich.

SKUTKI UPADKU RZECZPOSPOLITEJ

Polska znikneła  z mapy Europy na 123 lata; katastrofa narodowa; upadek gospodarki i kultury; pogorszenie losu mniejszości narodowej; prześladowania Polaków; przymusowa emigracja polityczna; kraj intelektualną pustynią; próby odzyskania niepodległości; 25 I 1797 konwencja Petersburska głosiła że już nigdy nie powstanie Polska

PRZYCZYNY UPADKU

WEWNĘTRZNE

Wojny domowe; rządy oligarchów magnackich, prywata, samowola, pogoń za władzą; słabość gospodarcza i militarna; wiecznie pusty skarb, słabość systemu podatkowego; upadek sejmu; brak armii; spóźnione reformy; liberum veto; nieudolni władcy; wysługiwanie się magnatów obcym dworem; sarmatyzm.

ZEWNĘTRZNE

Ingerencja mocarstw; liczne wojny na wielu frontach; wzrost pozycji ( politycznej, gospodarczej i militarnej ) państw ościennych; narzucanie aktów prawnych: prawa kardynalne, Targowica; wciągnięcia Polski do wojny północnej; brak pomocy ze strony innych krajów; chęć poszerzenia terytorium

POJĘCIA:

Cło generalne

Ujednolicona opłata celna wprowadzona na granicach państwa dla wszystkich osób uprawiających handel.

Konfederacja

Związek większej grupy ludzi lub instytucji mający na celu realizację określonych zadań politycznych lub obronę interesów grupowych.

Kosmopolityzm

Postawa i ideologia wychodząca z założenia że ojczyzną człowieka jest cały świat, przeciwstawna nacjonalizmowi

Merkantylizm

Doktryna i polityka ekonomiczna, której celem było zwiększenie sił i bogactwa państwa. Więcej towarów wystawić na eksport, a mniej importować.

Oligarchia magnacka

Forma ustrojowa państwa, cechująca się dominacją rodów magnackich nad instytucjami władzy państwowej