Wolna Elekcja i Sejm Walny

 Wolna elekcja to wybór monarchy nie przestrzegający zasad sukcesji dynastycznej. Na elekcji szlachta głosowała województwami w obecności posłów, którzy zanosili jej głosy do senatu: wybór króla ogłaszał marszałek, mianował natomiast prymas. Pierwsza wolna elekcja w Polsce odbyła się w roku 1573 we wsi Kamion pod Warszawą. Później ustalono stałe miejsce, w którym odbywała się elekcja, była to wieś Wola pod Warszawą.

Bezpośrednią przyczyną wolnej elekcji był brak potomka ostatniego z Jagiellonów Zygmunta Augusta. W okresie Jagiellońskim wykształcił się zwyczaj nietypowej elekcji w obrębie rodziny panującej, co najczęściej bywało formalnością, ale stanowiło niezbędny warunek. Po śmierci Zygmunta Augusta w 1572 r. szlachta o sporach i dyskusjach podjęła decyzję o zasadzie wyboru monarchy przez tzw. WOLNĄ ELEKCJĘ czyli powszechną w obrębie szlacheckiego stanu.

W owym czasie władzę chociaż władzę, chociaż nie w pełnym zakresie, miał pełnić pierwszy dostojnik państwa - prymas co zadecydowano mimo protestów innowierców. Funkcję tę nazwano - INTERREKSEM- dosłownie " między królem " Przed głosowaniem miał się zebrać sejm zwany konwokacyjnym. Podczas elekcji niekiedy zwanej też sejmem elekcyjnym osobno obradowała szlachta w tzw. "kole" osobno magnaci - senatorowie. Zasadą stało się, że wybór następował jednomyślnie. Wybór kandydata oficjalnie ogłaszał oficjalnie interrex- prymas, a następnie z pełnomocnikami elekta uzgadniano tzw. pacta conventa czyli osobiste zobowiązania monarchy. Pacta nie wyczerpywały obowiązków elekta.

Musiał on również zaprzysiąc główne zasady ustrojowe Polski czyli zobowiązać się do przestrzegania przywilejów szlacheckich, pokoju religijnego, zwoływania sejmów, poddania się kontroli tzw. rady senatorów - rezydentów  i przyjąć do wiadomości możliwość wypowiedzenia posłuszeństwa przez szlachtę, jeżeli owe zasady by złamał. Nazwano te zobowiązania ARTYKUŁAMI HENRYKOWSKIMI

SEJM  WALNY

Sejm walny – nazwa parlamentu w dawnej Polsce. Było to zgromadzenie decydujące o polityce całej Rzeczypospolitej, istniejące w okresie od XV do XVIII wieku. W tym czasie znacząco zmieniał się jego skład i charakter. Wyłonił się ze zjazdów państwowych oraz tych, które gromadziły reprezentantów tylko kilku dzielnic. Na tych zjazdach w IV w. zatwierdzano umowy i traktaty międzynarodowe, kodyfikacje prawa itd. Znaczenie sejmu walnego rosło wraz z ograniczeniem władzy królewskiej oraz ugruntowaniem się zasady elekcyjności tronu i powtarzającymi się okresami bezkrólewia.Sejm walny zwoływany był conajmniej raz na dwa lata, a jego obrady powinny trwać do 6 tyg. Wytworzone były dwie izby : wyższa Senat i niższa zwna Poselską. Senat czyli dawna rada królewska. Izba Poselska pochodziła z wyboru. W jej skład wchodzili delegaci sejmików, czyli posłowie. Poseł na sejmiku dostawał instrukcję i był zobowiązany ją przestrzegać, a nawet zaprzysięgać. Od 1493 r. dwie izby obradowały regularnie.