Ziemie Polskie pod okupacją niemiecką i radziecką

W wyniku klęski w wojnie obronnej 1939 ziemie polskie na zachód od Bugu i Sanu znalazły się pod okupacją niemiecką. Wilno wraz z okręgiem przekazano Litwie, kilka gmin na Podhalu przyłączono do Słowacji, pozostałe terytoria znalazły się pod okupacją radziecką.
Z ziem polskich pod okupacją niemiecką w granice Rzeszy włączono (na podstawie dekretu Hitlera z dnia 8 X 1939) Śląsk, Pomorze, Wielkopolskę, większość województwa łódzkiego, część województwa warszawskiego, kieleckiego, krakowskiego i białostockiego. Obszary włączone do Rzeszy zamieszkiwało ok. 10 mln ludności, z czego tylko 6% stanowili Niemcy.
Z pozostałych ziem okupowanych (na podstawie dekretu Hitlera z dnia 10 X 1939, z mocą obowiązującą od 26 października) utworzono Generalną Gubernię. Tereny pod okupacją niemiecką podzielono na tereny wcielone do Niemiec i obszar generalnego gubernatorstwa; wcielono je na mocy decyzji z 8 paź.'39. Wcielone województwa: pomorskie, poznańskie, częściowo warszawskie, cz.łódzkie, cz. kieleckie, cz. krakowskie, śląskie, suwalszczyzna. Z reszty utw. 12 paź.'39r generalne gubernatorstwo z 4 dystryktów: Warszawa, Lublin, Radom, Kraków (stolica). W 1941 do g.gubernatorstwa dodano dystrykt Galicja ze stolicą we Lwowie. G.gubernatorem z siedzibą na Wawelu został Hans Frank.

Ziemie wcielone do III Rzeszy:

Cel okupacji: jak najszybsza germanizacja tych terenów oraz biologiczne wyniszczenie ludności polskiej w ciągu 10 lat. Metody: wysiedlanie ludności polskiej np. na tereny gubernatorstwa lub na przymusowe roboty do Niemiec, zniemczanie: zmuszanie do podpisywania Deutsche Volkliste (niemiecka list narodowa) - zmuszano gł. Polaków, którzy przed I wojną światową byli obywatelami Niemiec. Naród dzielono na grupy np. Górale, Kaszubi. Zlikwidowano wszelkie ślady polskości: szkoły polskie, instytucje, biblioteki, zgermanizowano nazwy miejscowości, noszono naszytą literę P, traktowano Polaków jak cudzoziemców w Niemczech, konfiskowano własność prywatną np. ziemie, niszczono i wywożono zbiory biblioteczne i dzieła sztuki. Dokonano niekorzystnej wymiany pieniędzy: 2 zł - 1 marka, a można było wymienić tylko 500 zł.

Generalne Gubernatorstwo:

Cele okupacji podobne lecz bardziej rozciągnięte w czasie, eksploatacja surowców i taniej siły roboczej, eksterminacja i germanizacja. Cechą polityki był terror, który miał biologicznie wyniszczyć naród. Metody terroru: łapanki, rozstrzeliwania, aresztowania inteligencji, akcja A-B (eksterminacja polskiej inteligencji według listy), obozy koncentracyjne (Oświęcim brzezinka, Majdanek, Rogoźnica, Sztutowo, Chełmno, Sobibór, Bełrzec, Treblinka), rozpijanie narodu, system kartkowy. Eksploatacja gospodarcza: wywózki do pracy do Niemiec (ok. 2,5 mln Polaków), obowiązkowe tzw. kontyngenty, demontaż maszyn, cały przemysł był nastawiony na potrzeby Niemiec, niekorzystna wymiana pieniądza, konfiskata majątków, eksploatacja bogactw mineralnych. Germanizacja: likwidacja szkolnictwa wyższego i średniego, teatrów, kin, bibliotek, muzeów, partii politycznych, organizacji społecznych, kulturalnych, sportowych. W 1941 Niemcy opracowują tzw. Generalny Plan Wschodni - zmiana w niemiecką przestrzeń życiową terenów od J. Ładoga do M. Czarnego. Ludność z tych terenów miano w części przesiedlić na Syberię, cz. wymordować a cz. pozostawić. cz. zgermanizować. Uderzono w Żydów tzw. Holokaust, umieszczano ich w tzw. gettach, pozbawiano majątków, skazano na śmierć głodową; od 1942 wywożono ich do obozów zagłady. Eksterminowano też Cyganów (ok. 30 tys.).

Tereny Zw. Radzieckiego:

Przeprowadzono sfingowane wybory do zgromadzeń ludowych; te zgromadzenia 22.paź'39 zwracają się z prośbą do władz Zw. Radzieckiego aby te tereny włączyć do rodziny radzieckiej. 1 list'39 włączono Zach. Ukrainę do Ukraińskiej Republiki Socjalistycznej, a 2 list. Zach. Białoruś do Białoruskiej Republiki Socjalistycznej. Cele okupacji: sowietyzacja i rusyfikacja, eksterminacja to cel dalszy. 2 list'39 wydano dekret o obywatelstwie - na jego mocy wszyscy Polacy mieszkający na tych terenach przed wojną otrzymywali obywatelstwo radzieckie; od początku prowadzono masowe aresztowania, deportowano do Kazachstanu i Syberii, łagry, konfiskowano masowo majątki, nacjonalizacja przemysłu, rolnictwa (wpr. Kołchozy), zablokowano konta oszczędnościowe, przepr. wymianę waluty 1 rubel - 1 złoty ale można było wymienić tylko 300 zł., zamknięto polskie księgarnie i biblioteki, grabiono dzieła sztuki, represjonowano kościół katolicki, wpr. do szkół j. rosyjski, historię Rosji i rosyjski model szkolnictwa, NKWD przeprowadzało aresztowania. Aresztowano 15700 osób: policjanci, oficerowie i żołnierze KOP-u. Umieszczono ich w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku. Wiosną'40 wymordowało ich NKWD: Katyń, Miednoje i okol. Charkowa (kaźnie). Ocalało tylko kilkaset oficerów. W '41 w więzieniach NKWD było zamknięte 80 tys. Polaków, których wymordowano.