"Mendel Gdański" Marii Konopnickiej.

Mendel Gdański jest obywatelem rosyjskim. W Rosji wywłaszczano Żydów z ich majątków, mieli osobną ustawę podatkową. Nie funkcjonowała ona jednak na terenie byłego Królestwa Kongresowego - stąd brała się silna migracja, a razem z nią rodziły się napięcia społeczne. Autorka mówi o bezsensie antysemityzmu gdyż nie załatwia on problemu. W noweli zawarty jest również postulat asymilacji Żydów - miał on spaść na władzę carską. Póki Rzeczpospolita była wolna, Żydzi mieli dobre warunki rozwoju, kiedy wolność straciła zaczęły się kłopoty. Postulatu nie da się zrealizować w państwie obcym Polakom i Żydom bowiem to państwo generuje konflikty narodowe.