Związki frazeologiczne

• miłość lesbijska - termin mający określać intymne związki łączące dwie kobiety. Pojęcie wywodzi się z komedii attyckiej, która wyśmiewała Safonę jako osobę nieobyczajną. W ten sposób powstała legenda o wynaturzeniach stosunkach erotycznych łączących poetkę z dziewczętami.
• chimeryczny charakter - od chimery, potwora, łączącego cechy lwa, kozy i węża. Przen. kapryśny, dziwaczny, nieprzewidywalny
• jabłko niezgody - jabłko z napisem "Dla najpiękniejszej" rzucone przez boginie niezgody, Eris. O rozstrzygnięcie sporu, która z bogiń: Hera, Atena czy Afrodyta ma je poproszono Parysowi. Ten w zamian za obietnicę otrzymania za małżonkę najpiękniejszej kobiety , Heleny - oddał je Afrodycie. Przen. źródło, przyczyna powaznych konfliktów
• czapka niewidka - szyszak Hadesa, czyniący go niewidzialnym. Przen. Magiczna czapka
• koń trojański - pod koniec 10 roku wojny Grecy pozorując rezygnację z oblężenia opuścili podzamcze pozostawiając olbrzymiego, drewnianego konia. Trojanie wprowadzili "dar" do miasta nie wiedząc, ze kryje się w jego wnętrzu oddział rycerzy achajskich. Ci pod osłoną nocy otworzyli bramy miasta, co doprowadziło do upadku Ilionu. Podstępny, niebezpieczny dar, ukryte niebezpieczeństwo, chytry podstęp.
• koszula Dejaniry - umierający centaur Nessos chcąc zemścić się na Heraklesie polecił jego żonie swą krew, jako środek zapewniający trwałą miłość męża. Nasączona jadem koszula paliła ciało herosa przyczyniając się do cierpień
• kraina cieni - Hades. Przen. świat umarłych, niewidzialnych.
• znaleźć się w labiryncie - budowla o niezwykle skomplikowanym układzie korytarzy, która na polecenie Minosa została zaprojektowana i zbudowana na Krecie przez Dedala. Budynek stał się miejscem zamieszkania Minotaura
• męki Tantala - kara jaka spotkała króla, który zaprosiwszy bogów na ucztę zaserwował im potrawę sporządzoną z ciała własnego syna. Uwięziony w Tartarze cierpiał głód i pragnienie. Przen.: straszliwe cierpienia
• wyrocznia delficka - świątynia Apollina w Delfach. Przen. wizja, jasnowidzenie
• nić Ariadny - dar królewny kreteńskiej, który umożliwił Tezeuszowi odnalezienie drogi powrotnej z labiryntu. Przen.: sposób na wyjście z trudnej sytuacji
• nić żywota - Mojra Kloto przędzie niż żywota (wg Hezjoda). Przen. los, przeznaczenie.
• Nike - symbol zwycięstwa, tryumfu, istoty, która niesie szczęśliwą wieść o wygranej. Jej posag umieszczano na dziobach okrętów.
• Olimpijski spokój - w czasie starożytnych igrzysk przerywano walki i wojny. Przen. powaga, panowanie nad emocjami.
• Orfeusz i Eurydyka - Orfeusz król i śpiewak tracki, syn muzy Kaliopy tak cierpiał po śmierci ukochanej żony, że bogowie postanowili ją mu zwrócić. Postawiono jeden warunek: Orfeusz nie mógł na nią spojrzeć dopóki nie ujrzą światła dziennego. Ten jednak nie potrafił się powstrzymać i utracił ukochaną na zawsze.
• woda letejska - od Lete, rzeki zapomnienia w Hadesie. Przen. rzeka zapomnienia.
• Pegaz - skrzydlaty koń Zeusa )od uderzenia jego kopyta miało wytrysnąć źródło Hipokrene, z którego woda dawała natchnienie poetom);
• dosiąść Pegaza - próbować sił w poezji, pisać wiersze.
• pępek świata - wg mitów świątynia w Delfach miała być środkiem świata. Przen. ironicznie : najważniejsza osoba, rzecz.
• piękna Helena - żona Menelaosa, króla Sparty. Jej porwanie stało się bezpośrednią przyczyna wojny trojańskiej.
• pola elizejskie - raj
• powrót do Itaki - z "Odysei"; przen.: powrót do ojczyzny, domu
• puszka Pandory - z mitu o Pandorze (wspaniałym dziele Hefajstosa). Przen. spotęgowane zło, nieszczęście.
• pyrrusowe zwycięstwo - od imienia króla Epiru, Pyrrosa; przen.: zwycięstwo opłacone nadmiernymi ofiarami.
• Sfinks - potwór o ciele lwa, twarzy i piersi kobiecej i skrzydłach ptaka. Porywał ludzi i rzucał w przepaść, oznajmiwszy wpierw, że będzie tak czynił póki ktoś nie rozwiąże jego zagadki. Wybawicielem Teb został Edyp
• męki Tantala - król Tantal pragnąć upewnić się o wszechwiedzy bogów poczęstował ich potrawą sporządzona z ciała syna. Oburzony Zeus przywrócił chłopcu życie, ale wyrodnego ojca skazał na wieczny głód i pragnienie. Synonim cierpienia, od którego nie ma ucieczki
• wróżba Tejrezjasza - ślepy wróżbita. Stracił wzrok w młodości, gdy ujrzał Atenę w kąpieli, w zamian Zeus dał mu życie siedem razy dłuższe niż zwykłym ludziom.
• tytaniczna praca - wyczerpująca, bardzo ciężka praca
• wejść na Parnas - górę Parnas uważano za siedzibę poezji i muzyki; przen.: osiągnąć sukces (np. literacki)
• z tarczy albo na tarczy - z Plutarcha; spartańska matka w ten sposób zwracała się do syna idącego na wojnę, słowa te oznaczają: zwycięż albo padnij.
• paniczny strach - przerażenie
• pięta Achillesa - matka herosa, boginka morska Tetyda, aby zapewnić synowi nieśmiertelność, wykąpała go w źródle uodparniającym ciało na wszelkie rany. Jednak zanurzając dziecko, trzymała je za piętę, która pozostała nieodporna. Przen.: słaby punkt
• puszka Pandory - Pandora wytwór zręcznego Hefajstosa, otrzymała ją w posagu od Zeusa. Skuszony uroda kobiety otworzył ją brat Prometeusza. Przen.: źródło nieszczęść, kłopotów wynikających z chciwości
• róg obfitości - róg kozy Almatei, której mlekiem został wykarmiony Zeus. Młody bóg pobłogosławił go i od tej pory napełniał się wszystkim, czego zapragnął ten, kto go posiadał
• stajnia Augiasza - oczyszczenie stajni nie uprzątanej przez 30 lat było jedną z 12 prac Heraklesa. Przen.: miejsce szczególnie zaniedbane
• syzyfowa praca - bezowocna, daremna praca. Król Koryntu uchodzący za "najbardziej przebiegłego ze śmiertelników", który nie tylko nie bał się bogów, ale potrafił ich przechytrzyć (ujawniał boskie tajemnice, uwięził bożka śmierci Tanatosa, wymknął się z Hadesu i żył długie lata na ziemi). Za karę musiał wtaczać głaz pod górę, a gdy ten był u szczytu, spadał i Syzyf od początku podejmował wysiłek.
• węzeł gordyjski - kunsztowny węzeł z łyka złożony w świątyni Zeusa przez Gordiosa I. Przen. zagmatwany problem, skomplikowana sprawa.
• drakońskie prawo - prawo niezwykle surowe, mające charakter zemsty. Określenie wywiedzione od imienia prawodawcy i reformatora, Drakona
• woda letejska - od Lete, rzeki zapomnienia w Hadesie. Przen. rzeka niepamięci
• Wyrocznia delficka - świątynia Apollona w Delfach. Przen. jasnowidzenie, wizja.
• złote jabłko - jabłko z napisem "Dla najpiękniejszej" rzucone przez Eris, by skłócić obecne na weselnej uczcie Herę, Atenę i Afrodytę. Parys, w zamian za obietnicę zaślubienia najpiękniejszej kobiety, Heleny, ofiarował je Afrodycie.