"Mendel Gdański", "Szkice węglem" i "ABC" - omówienie.

"Mendel Gdański" Marii Konopnickiej

Mendel Gdański jest obywatelem rosyjskim. W Rosji wywłaszczano Żydów z ich majątków, mieli osobną ustawę podatkową. Nie funkcjonowała ona jednak na terenie byłego Królestwa Kongresowego - stąd brała się silna migracja, a razem z nią rodziły się napięcia społeczne. Autorka mówi o bezsensie antysemityzmu gdyż nie załatwia on problemu. W noweli zawarty jest również postulat asymilacji Żydów - miał on spaść na władzę carską. Póki Rzeczpospolita była wolna, Żydzi mieli dobre warunki rozwoju, kiedy wolność straciła zaczęły się kłopoty. Postulatu nie da się zrealizować w państwie obcym Polakom i Żydom bowiem to państwo generuje konflikty narodowe.

"Szkice węglem" Henryka Sienkiewicza

Historia chłopa - Rzepy. Pisarz gminny Zołzikiewicz uknuł intrygę by Rzepa zastąpił w wojsku jego syna. Sytuacja powodowała tragiczne konsekwencje dla rodziny Rzepów - stąd dramatyczne zabiegi żony o męża. Nie mogła ona jednak udać się do władz z powodu odmiennego języka - braku porozumienia. Postulat pracy u podstaw w takiej sytuacji nie ma sensu. Podstawowym źródłem dramatu chłopa jest nieistnienie państwa, które chroniłoby jego dobro.

"ABC" Elizy Orzeszkowej

Nie ma możliwości w obcym państwie rozwijania działalności oświatowej. W warunkach niewoli narodowej program pozytywistyczny nie spełnia pokładanych w nim nadziei. Aby rozwijać gospodarkę, oświatę potrzebne jest wolne państwo.