Scharakteryzuj poglądy filozoficzne średniowiecza - jaki wpływ wywarły na kształt ówczesnej kultury

scholastyka - dogmaty uznane przez Kościół za objawione i nie podlegające krytyce wyjaśniano i uzasadniano za pomocą poszukiwań rozumowych. Scholastyka wypracowała metody dowodzenia z góry przyjętych twierdzeń religijnych i prawd objawionych. Zasady logiki przejęła od Arystotelesa. Jego pogańskie metody zostały przystosowane do celów teologii i stworzono naukowe podstawy filozoficzne, służące wiedzy o sprawach boskich (Albert Wielki, św. Tomasz z Akwinu).

augustynizm (św. Augustyn 354-430) - ujęcie człowieka jako istoty filozofującej, która rozważa swą obecność w świecie i czasie (odniesionym do wieczności). Niejasne miejsce człowieka na granicy bytów między aniołami a zwierzętami. To umiejscowienie między bytami niższymi a wyższymi powodowało poczucie wewnętrznego rozdarcia, rodziło nieustający konflikt między cielesnością a duchowością. Augustyn, analizując psychikę człowieka, atakowaną wieloma sprzecznymi uczuciami, odkrył zarazem wartość refleksji nad samym sobą.

tomizm (św. Tomasz z Akwinu 1225-1274) - św. Tomasz wysnuł wniosek, że przeznaczony człowiekowi szczebel w "drabinie bytów" jest właściwy, celowo dlań przewidziany i naturalny. Twierdził, że człowiek właściwie pojmujący swoje przeznaczenie musi starać się wznieść wyżej, walcząc z pokusami upadku. Filozofia ta kładła nacisk na problemy etyki, która stabilizowała ludzkie życie w społeczności ziemskiej i hamowała je wskazaniami cnoty (zwłaszcza roztropności). Człowiek kierowany cnotą był zdolny do przestrzegania prawa i sprawiedliwości, zapewniającej każdemu właściwe mu przywileje. Pogląd ten widocznie odzwierciedlił się w średniowiecznych poglądach na temat hierarchicznego układu ról w społeczeństwie. Niedopełnienie obowiązków wynikających z określonej roli uważano za grzech przeciwko prawom boskim (napiętnowane w "Satyrze na leniwych chłopów").

franciszkanizm (św. Franciszek z Asyżu 1182-1226) - program wiary radosnej, prostej, płynącej z wszechogarniającej miłości do świata i stworzenia. Dosłownie pojmowane miłosierdzie. Św. Franciszek zapoczątkował wielki ruch odnowy moralnej w świecie pełnym okrucieństwa (powstał zbiór legend z życia świętego i jego towarzyszy pt. "Kwiatki św. Franciszka z Asyżu").

Całą sztukę średniowieczną należy odczytywać w świetle ówczesnego pojmowania świata. Odbierano go jako twór harmonijny i celowy, a zatem piękny. Hołdowano zasadzie wyższości dóbr duchowych nad materialnymi, widząc powołanie człowieka w nieustannym wysiłku samodoskonalenia. Idea teocentryzmu podporządkowywała wszelkie ludzkie sprawy Bogu, dyktowała ujmowanie różnych zjawisk jako znaków boskich. Układy przestrzenne w architekturze, malarstwie, rzeźbie, teatrze - centralne miejsce przysługuje postaciom boskim, świętym, lewica dla potępionych, prawica dla wybranych.