Powstanie Listopadowe

Powstanie listopadowe - polskie powstanie narodowe przeciw Rosji, które wybuchło 29 listopada 1830 roku, a zakończyło się 21 października 1831 roku[1]. Zasięgiem swoim objęło Królestwo Polskie i część prowincji zabranych (Litwę, Żmudź i Wołyń).

Obecnie rocznica wybuchu Nocy Listopadowej jest świętem podchorążych. W dniu tym przejmują symbolicznie władzę.

Przyczyny wybuchu:

a)dążenia powstańcze tkwiące w Kr. Polskim, związane z łamaniem zasad konstytucji i ograniczeniem autonomii Królestwa przez carat,

b)wiadomości napływające z Zachodu o ruchach wolnościowych,

c)manifestacje patriotyczne,

d)wieści o rewolucji lipcowej we Francji,

e)przygotowanie interwencji przez cara przeciw Rosji i uczestniczących w niej wojskach polskich,

f)groźba wykrycia spisku wśród młodych kadetów pod wodzą Piotra Wysockiego.

Przebieg-kalendarium:

a) 29/30.XI.1830r.-wybuch powstania w Warszawie pod dow. poruczników: P.Wysockiego(poł. część miasta), P.Urbańskiego(Pół.), J.Zaliwskiego(centrum),

b)stacjonowanie w Warszawie oddziałów polskich w liczbie 10 tys. i rosyjskich w sile 6 tys.,

c)pożar browaru na Solcu-sygnałem rozpoczynającym powstanie,

d)nieudany atak na Belweder-ucieczka ks. Konstantego,

e)przerwanie wykładów przez P.Wysockiego w Szk. Podchorążych i wezwanie młodych oficerów do walki,

f)krótka, zwycięska potyczka z oddziałem ros. i marsz do centrum na Arsenał,

g)lud Warszawy zdobywa Arsenał łomami i siekierami,

h)chaos, dezorganizacja panująca na ulicach stolicy-dramat,

i)opracowanie przez Radę Administracyjną(W.Sobolewski, Ks.Drucki-Lubecki, ks.A.Czartoryski, J.U.Niemcewicz, J.Lelewel, gen.J.Chłopicki) odezwy do warszawskiego ludu wzywającej do „ładu i porządku",

j)Grudzień 1830-walka o utrzymanie powstania między R.Administracyjną zwalczającą powstańców, a młodymi oficerami popierającymi powstanie,

k)gen. J.Chłopicki - dowódcą wojsk polskich stacjonujących w Warszawie,

l)wycofanie się ks.Konstantego i jego wojsk ze stolicy na mocy porozumienia,

ł)1.XII.1830r.-utworzenie Tow. Patriotycznego, w którego skład wchodzili: prezes J.Lelewel, M.Mochnacki, Ks. Bronikowski, T.Krępowicki, J.L.Żukowski. Głównym celem Towarzystwa było niedopuszczenie do upadku powstania przez władz polskie,

m)3.XII.1830r.-przekształcenie się Rady Administracyjnej w Rząd Tymczasowy. Zlikwidowanie Tow. Patriotycznego przez margrabiego Al. Wielopolskiego,

n)5.XII.1830r.-gen. J.Chłopicki zostaje dyktatorem,

o)rozmowy delegacji polskiej z carem w sprawie: respektowania konstytucji, zakazu stacjonowania wojsk carskich w Kr., przyłączenie Litwy, Wołynia i Podola do Kr. POWSTANIE LISTOPADOWE OKAZAŁO SIĘ WALKĄ O KONSTYTUCJĘ, A NIE O NIEPODLEGŁOŚĆ,

p)18.XII.1830r.-sejm ogłasza powstanie narodowe,

r)18.XII - 18.I.1831r.-dyktatura Chłopickiego - jej tragizm, brak podjęcia przygotowań do walki, zaopatrzenia żołnierzy w żywność i broń,

s)18.I.1831r.-zrzeczenie się przez J.Chłopickiego dyktatury w związku z odmową przez cara rokowań z powstańcami, powołanie ks. Michała Radziwiłła,

t)25.I.1831r.-Powstanie II-Tow. Patriotycznego - zorganizowania manifestacji ku czci dekabrystów, przegłosowanie przez sejm - detronizacji cara Mikołaja I, objęcie władzy przez 5-osobowy Rząd Narodowy (Ks.Czartoryski, St.Barzykowski, T.Morawski, W.Niemojewski, J.Lelewel)

WOJNA POLSKO-ROSYJSKA: LUTY-WRZESIEŃ 1831R.

a)luty 1831r.-przekroczenie granic Kr. Polskiego przez liczącą ponad 100 tys. żołnierzy ros. armię dowodzoną przez Iwana Dybicza, cel strategiczny Dybicza to: marsz w kierunku Warszawy, opanowanie do końca lutego stolicy, natychmiastową likwidacją powstania.

b)14.II.1831r.-bitwa pod Stoczkiem. Oddziały gen. J. Dwernickiego odnoszą zwycięstwo nad dywizją gen. Ros. Gejsmara.

c)17.II.1831r.-bitwa pod Dobrem. Płk. J. Skrzynecki w 5-cio godz. walce zatrzymuje pochód wojsk ros. pod dow. Gen. Rosena na Warszawę.

d)19.II.1831r.-krwawe walki pod Wawrem. Gen. J.Żymirski oraz P.Szembek toczą bój z korpusem gen. Pahlena i Rosena.

e)20.II1831r.-uchwała sejmu przyznająca pensje rannym żołnierzom i podoficerom oraz wdowom po poległych.

f)25.II.1831r.-bitwa pod Grochowem tocząca się ze zmiennym szczęściem. Dowodzili armią polską: Ks. Radziwiłł - de facto gen. Chłopicki, który został ciężko ranny. Oddziały polskie wycofały się na Pragę.

g)26.II.1831r.-gen. J.Skrzynecki wybrany przez sejm naczelnym wodzem. Szefem sztabu zostaje gen. W. Chrzanowski, a kwatermistrzem gen. J. Prądzyński. Jan Krukowiecki obejmuje stanowisko gubernatora stolicy, wojska carskie wycofują się z Kr.

h)3.III.1831r.-korpus Dwernickiego zajmuje Lublin i Zamość. Wojska rosyjskie kierują się w stronę ujścia Wieprzy do Wisły, wykonując w ten sposób manewr przejścia Wisły i zaatakowania Watrszawy od południa.

i)30/31.III.1831r.-oddz. Polskie niszczą pod Wawrem 30 marca oddz. Gejsmara i zwyciężają pod Dembem Wielkim 31 marca korpus Rosena.

j)10.IV.1831r.-zwycięska bitwa oddz. polskich pod dow. gen. I.Prądzyńskiego pod Iganiami.

k)12-19.V.1831r.-plan ofensywy w kier. płn-wsch gen. Prądzyńskiego rozbicia gwardii ros. skupionych pod Śniadowem, zostaje udaremniony przez kunktatorstwo Skrzyneckiego.

l)26.V.1831r.-klęska wojsk polskich pod Ostrołęką z winy Skrzyneckiego, który dał się zaskoczyć siłom rosyjskim. Kolejna szansa została zmarnowana.

ł)4.VII.1831r.-wojska carskie pod dow. feldmarszałka Iwana Paskiewicza kierują się na Pułtusk i Płock.

m)13.VII.1831r.-oddziały polskie na Litwie pod dow. Giełguda i Dezyderego Chłopowskiego przekraczają granicę pruską i składają broń.

n)10/11.VIII.1831r.-Tow. Patriotyczne ogłasza 58-pytań zawierających zarzuty pod adresem naczelnego wodza - Skrzyneckiego. Sejm usuwa wodza ze stanowiska. Na jego miejsce powołuje gen. H. Dembińskiego, który także nie podjął działań zaczepnych.

o)15.VIII.1831r.-zamieszki w Warszawie. Lud wtargnął do więzienia na Zamku i powiesił więźniów posądzonych o zdradę. Śmierć gen. Jankowskiego. Kolejnymi wodzami zostali: gen. K.Małachowski i prezes Rządu Narodowego gen. J. Krukowiecki. Dąży on do porozumienia z Paskiewiczem, kapitulacji powstania oraz rozwiązania Tow. Patriotycznego. Skierowanie 20 tys. polskich żołnierzy pod dow. Girolamo Ramorino na Lubelszczyznę.

p)6.IX.1831r.-Atak Paskiewicza na Warszawę od strony Woli. Giną gen. Julian Ordon i gen. Józef Sowiński - obrońca Woli.

r)8.IX,1831r.-kapitulacja Warszawy. Małachowski podpisuje akt kapitulacji, a sejm i rząd z prezesem B. Niemojewskim opuszczają stolicę. Zaczęła się agonia, brak łączności między oddziałami.

s)5.X.1831r.-wojsko polskie wraz z 20 tys. ludzi i ostatnim wodzem powstania listop. Gen. Maciejem Rybińskim przekracza granicę pruską pod Brodnicą i składa broń. Kapituluje 9.X Modlin i 21.X Zamość.

Przyczyny upadku powstania listopadowego:

a)brak poparcia przez chłopów, którzy wówczas stanowili większość polskiego społeczeństwo jak również przez mniejszość narodową niemiecko-żydowską, nigdy nie opowiadającą się za wolnością oraz suwerennością Polski.

b)brak jednomyślności w prowadzeniu strategii walki prze przywódców powstania.

c)całkowity brak jedności podczas posiedzeń sejmu - ścieranie się tendencji konserwatywno - lewicowych odnośnie prowadzenia walki.

d)brak wiary w powodzenie powstania, szybkie szukanie różnych dróg do jego zakończenia. Skoro wielkiemu Napoleonowi nie udało się pokonać Rosji przy tylu sprzymierzeńcach, to co tu mówić o małej Polsce.

e)podjęcie walki przy nierównym uzbrojeniu i liczbie wojsk (200 tys. żołnierzy ros. przeciw 100 tys. polskich).

Skutki Powstania Listopadowego:

a)ramy życia narodowego po upadku powstania uległy olbrzymiemu ograniczeniu.

b)car Mikołaj I unieważnił Konstytucję i wprowadził tzw. Statut Organiczny, pozostawiający Radę Stanu i Radę Administracyjną.

c)Statut Organiczny gwarantował wolność wyznania i ograniczoną nietykalność osobistą.

d) Kr. Polskie straciło: sejm, rząd, armię i stanowiło „nierozdzielną część Rosji".

e)ogłoszono stan wyjątkowy trwający do 1914r.

f)wszystkie przestępstwa polityczne podlegały sądom wojskowym.

g)mianowanie przez cara feldmarszałka I.Paskiewicza namiestnikiem Kr. Polskiego oraz nadanie mu tytułu książęcego z racji zdobyci Warszawy w 1831r.

h)na terenie Kr. Polskiego stacjonowała 100 tys. armia ros.

i)skonfiskowano majątki uczestników powstania i przekazano na rzecz Rosji, całe rodziny szlacheckie wysiedlano w głąb Rosji lub odebrano im szlachectwo za ostoję polskości.

j)zbudowano Cytadelę, gdzie w X pawilonie więziono więźniów politycznych skazywanych na ciężkie roboty przez Komisję Śledczą.

k)wprowadzono w 1837r. podział na gubernię systemem rosyjskim, od 1847r. zaczął obowiązywać rosyjski kodeks karny.

l)używano w/g nakazu rubli zamiast złotówek.

ł)zamknięto wyższe uczelnie: U.Warszawski i Wileński - młodzież musiała studiować na uczelniach ros.

m)zawieszono działalność Tow. Przyjaciół Nauk.

n)rozpoczęto bezwzględną walkę z Kościołem rzymskokatolickim. Ograniczając funkcjonowanie szkół zakonnych, rozwiązano prawie wszystkie klasztory.

o)1839r.-zlikwidowano Kościół grekokatolicki włączając go do prawosławnego, dzięki metropolicie kijowskim Józefie Siemaszko.